,,De imperialisten proberen de onafhankelijkheidswens van het Koreaanse volk lam te leggen door het verspreiden van bourgeoiscultuur en -ideeën om zo [Noord-Korea] ten val te brengen.” Seongmin Lee (37) leest met een bescheiden grijns voor vanaf zijn telefoon. ,,Dit is een wilde droom van mensen die geen snars weten van ons land”, besluit hij in een koffieketen in de wijk Seongbuk in de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul. ,,Ja, als de Noord-Koreaanse propaganda je organisatie met naam en toenaam aanvalt, weet je dat je goed bezig bent.”

Het propagandastukje richt zijn pijlen op Flash Drives for Freedom, waarmee Lee al 137.000 usb-sticks met daarop externe informatie naar Noord-Korea stuurde. Hij richtte de organisatie in 2016 op in de Verenigde Staten en sinds 2022 valt het initiatief onder de Human Rights Foundation, geleid door de weduwe van Aleksej Navalny. ,,We schatten dat iedere usb-stick door zo’n tien mensen bekeken wordt, dus daarmee zouden we dan al meer dan 1,3 miljoen Noord-Koreanen hebben bereikt”, zegt Lee. Dat zou neerkomen op zo’n 5 procent van de bevolking, al hebben volgens hem veel meer burgers weleens Zuid-Koreaanse media gezien.

Dat Lee geen snars van Noord-Korea zou weten klopt niet: hij werd er 37 jaar geleden geboren, in grensstad Hyesan. Als tiener smokkelde hij producten uit China om te verkopen op de zwarte markt in Noord-Korea, waarvoor hij meerdere maken werd opgepakt. In 2009 vluchtte hij met zijn moeder via China naar Zuid-Korea. Seongmin Lee richtte ook NK Insider op, een Engelstalige nieuwssite waarmee hij met andere Noord-Koreaanse vluchtelingen schrijft over zijn land van herkomst.

En toen kwam er afgelopen december ineens een telefoontje uit Oekraïne. Of NK Insider de Oekraïense krijgsmacht kon helpen met informatie over de nieuwste vijand op het slagveld: Noord-Korea. Sinds die maand vechten circa 12.000 Noord-Koreaanse militairen aan de zijde van Moskou in de Russische regio Koersk, die deels door Oekraïne wordt bezet. De Noord-Koreanen zijn nog niet in de door Rusland bezette delen van Oekraïne gesignaleerd.

U zei meteen ja?

,,Absoluut, we dachten direct mee over manieren waarop we kunnen helpen. Wij volgden vanuit NK Insider deze situatie al langer, zoals het bezoek van Vladimir Poetin aan Pyongyang in juli waarbij een veiligheidsakkoord tussen beide landen getekend werd. Er waren natuurlijk al langer grote Noord-Koreaanse wapenleveranties naar Rusland. Dus toen de wereld schrok van de inzet van Noord-Koreaanse militairen tegen Oekraïne waren wij al bekend met het dossier.”

,,Daarnaast waren we met de Human Rights Foundation al vanaf het begin van de oorlog in 2022 bezig met het onderzoeken van aanvallen op burgerdoelen. Ook zamelen we geld in voor humanitaire hulp, zoals voedsel, sanitaire producten en medicijnen. Momenteel hebben we een inzamelactie voor een noodgenerator.“

Wat doet u precies voor de Oekraïense krijgsmacht?

,,We kijken naar twee dingen: hoe we Oekraïense militairen kunnen helpen de Noord-Koreaanse eenheden beter te begrijpen en psychologische oorlogvoering, waarbij we de Noord-Koreanen kunnen aanzetten tot het neerleggen van hun wapens. Bij dat eerste moet je denken aan hulp met vertalen, adviezen en kennis delen over Noord-Koreaanse militairen. We vertalen buitgemaakte documenten, aantekeningen en communicatie en leren daaruit hoe Noord-Koreanen schrijven over aanvalstactieken.”

Hoe kwamen ze daarvoor bij u uit?

,,Mijn collega’s en ik zijn in Noord-Korea geboren, dat maakt ons uitermate geschikt voor dit werk. Veel van mijn medewerkers hebben ook in het Noord-Koreaanse leger gediend en beschikken dus over unieke en waardevolle ervaring. Zelf ben ik, gelukkig mag ik wel zeggen, Noord-Korea ontvlucht voor ik werd opgeroepen voor dienstplicht.”

,,Het gaat verder dan dat wij Koreaans spreken, wij hebben in die samenleving geleefd en kunnen specifieke terminologie duiden. In een van de schriften werd bijvoorbeeld geschreven over iemands loyaliteit, maar niet letterlijk, maar met specifieke termen die daarvoor gebruikt worden in Noord-Korea. Wij begrijpen die woorden niet alleen, maar voelen de connotatie ook.”

En de tweede missie, het bereiken van de Noord-Koreanen zelf?

,,Dat gaat in Koersk heel anders dan vanuit Zuid-Korea. We kunnen daar geen ballonnen sturen of radio-uitzendingen doen, dan verraadt je direct je positie. Oekraïense militairen leggen nu pamfletten neer rondom de lijken van gesneuvelde Noord-Koreanen. Als hun kameraden dan de lichamen komen meenemen, vinden ze die pamfletten. Die worden ook met drones afgeworpen. De inhoud wordt bepaald door Noord-Koreaanse vluchtelingen in overleg met het Oekraïense leger. We proberen de Noord-Koreanen te overtuigen om zich over te geven en voor een leven in het Westen te kiezen. Eigenlijk hopen we om meer krijgsgevangenen te maken, zodat je uit gesprekken met hen beter leert hoe je Noord-Koreanen overhaalt om te strijd te staken.”

Dat laatste moet niet makkelijk zijn. We horen berichten dat Noord-Koreanen zichzelf opblazen met een handgranaat als zij krijgsgevangen dreigen te worden gemaakt?

,,We hebben inmiddels veel bewijsmateriaal verzameld dat laat zien dat de militairen opgedragen is om koste wat kost te voorkomen om levend gevangen genomen te worden. Dat wordt gezien als capitulatie en verraad aan de Noord-Koreaanse staat, aan de leider dus. Dat is een serieuze misdaad die het einde van je leven betekent. En dus nemen ze liever hun eigen leven dat krijgsgevangen te worden genomen.”

,,In Noord-Korea krijg je al vanaf jonge leeftijd propagandafilms te zien over de Koreaanse Oorlog, waarin mensen die door de vijand gevangen genomen zijn en terugkeren worden neergezet als spionnen of lafaards. Ze waren niet eens bereid hun leven te geven voor het Vaderland! Dit is natuurlijk ook nóg een manier om Noord-Koreanen geïsoleerd te houden van de buitenwereld.”

Daarover gesproken, Kim Jong-un is als de dood voor het effect dat externe informatie, waaronder uw usb-sticks, kan hebben op de bevolking. Is het sturen van duizenden militairen naar Rusland dan geen enorm risico voor hem?

,,Zeker is dat een risico, maar ik denk dat Kim de voordelen groter inschat dan de nadelen. De timing is perfect: de pandemie zorgde in Noord-Korea voor grote economische problemen en nu krijgt het land alles dat het wil van Rusland. Het verbeteren van de betrekkingen Poetin levert Kim economische, militaire én strategische voordelen op.”

,,Bedenk ook dat dit niet volledig nieuw is. Noord-Korea stuurt al langer arbeiders naar Rusland, China en andere landen, om buitenlandse valuta voor het regime te verdienen. Daar worden ze ook in losse barakken afgezonderd, zodat de staat ze ook daar nog onder controle heeft. Zoiets gebeurt nu ook in Rusland. We horen van Russische krijgsgevangenen dat de Noord-Koreanen in afzonderlijke bases verblijven en nauwelijks contact hebben met Russische militairen. Dat zal deels door de taalbarrière komen, maar deels ook zo door Pyongyang bewust zo zijn gekozen.”

Wat krijgt Kim terug voor de hulp dan?

,,Dat kunnen we niet controleren, maar Kim kan makkelijk allemaal goederen eisen. Daarnaast heeft hij een militair verlanglijstje met nucleaire onderzeeërs, meer militaire spionagesatellieten en betere kernwapens en raketten. Rusland heeft die allemaal en zou die kennis kunnen delen.”

,,De afgelopen decennia zagen we dat Noord-Korea zeer afhankelijk was van China, waardoor Beijing een zekere controle hield over Pyongyang. Nu heeft het land meer opties. China zegt publiekelijk niets, maar is ongetwijfeld niet blij met de Noord-Koreaanse troepeninzet in Rusland.”

Sommige analisten zeggen dat Pyongyang elitetroepen heeft gestuurd, andere wijzen er juist op dat de militairen in groten getale sneuvelen en zich geen raad weten met droneaanvallen. Hoe zit het volgens u?

,,Het één hoeft het ander niet uit te sluiten. We hebben veel bewijsmateriaal gevonden dat het gaat om speciale eenheden, onder meer uit het beroemde Storm Corps. Noord-Korea vindt het belangrijk dat de wereld het land als sterk ziet, dus stuurt het zijn krachtigste troepen.”

,,Wat we ook kunnen opmaken uit de documenten is dat de Noord-Koreanen niet goed voorbereid waren op moderne oorlogvoering. Daarom waren ze een makkelijk doelwit voor drones, daar zijn ze niet bekend mee. Deze eenheden zijn getraind voor guerrilla-achtige gevechten zoals in de Koreaanse Oorlog. Dat samen met dat ze op onbekend terrein vechten en de communicatie én coördinatie met de Russen beroerd verloopt, zorgt ervoor dat de Noord-Koreanen in grote aantallen sneuvelen.”

Hoe belangrijk is de inzet van Noord-Koreanen in Rusland?

,,Heel belangrijk. Je hebt twee landen die onder hevige sancties staan die elkaar helpen in een oorlog tegen een vreedzaam land. Het gaat om twee leiders die niet geven om de levens van hun burgers, wat het extra zwaar maakt voor Oekraïne. Kyiv verdient alle steun die het kan krijgen en als ik een heel klein steentje kan bijdragen, wil ik dat doen. Bedenk ook dat Noord-Korea massale gevechtservaring opdoet in een moderne oorlog. Daarmee wordt dit land nóg gevaarlijker dan het al is, onder meer voor Zuid-Korea.”

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky toonde beelden van twee Noord-Koreaanse krijgsgevangenen. Een van hen zei dat hij geen idee had dat hij naar een oorlog gestuurd werd.

,,Ik acht de kans groot dat dat inderdaad zo is. Een bekende Noord-Koreaanse slogan is ‘Laten we kogels en bommen worden voor de Grote Leider’. Zo ziet het regime zijn burgers ook: als stukken gereedschap waarmee het kan doen wat het wil, niet als mensen met waarde. Ze kunnen dus mensen sturen zonder ze te informeren. Als de dictator je iets opdraagt, dan doe je het gewoon, anders heeft het grote gevolgen voor jou en je familie.”

,,In die zin zijn de Noord-Koreanen die in Rusland vechten ook slachtoffer van hun regime. Ze hebben geen keuze om dit te doen. Hun mensenrechten worden hiermee geschonden en het is ontzettend tragisch als jonge mensen zo aan hun einde komen. Daarom is het zo belangrijk dat we hen overhalen om de strijd te staken.Al redden we maar één Noord-Koreaans leven vind ik dit alles al de moeite waard.”

Wat denken hun achtergebleven familieleden dan?

,,Vooralsnog zegt Noord-Korea er nog niets over tegen hun eigen bevolking. Er zijn een paar mensen die ervan weten omdat ze contact onderhouden met mensen buiten Noord-Korea, maar als ze hierover praten zoekt de Noord-Koreaanse overheid meteen op waar dit bericht vandaan komt. Dit bewijst namelijk dat ze met mensen buiten Noord-Korea spreken, wat verboden is.”

,,Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt voor het regime om dit geheim te houden. Als er militairen terugkomen naar Noord-Korea wordt het een serieuze uitdaging voor het bewind hoe ze het narratief over hun inzet gaan controleren. In die zin is het voor Kim beter als alle soldaten om het leven komen. Een dode soldaat praat niet.”

Seongmin Lee (37) is in Noord-Korea geboren, in de noordelijke grensstad Hyesan. Als tiener smokkelt hij producten uit China om thuis te verkopen op de zwarte markt. Hij wordt er meermalen voor opgepakt. In 2009 vlucht hij met zijn moeder via China naar Zuid-Korea, waar hij NK Insider oprichtte, een Engelstalige nieuwssite waar hij met andere Noord-Koreaanse vluchtelingen schrijft over zijn thuisland. Ook leidt hij de organisatie Flash Drives for Freedom, waarmee Lee sinds 2016 al 137.000 usb-sticks met informatie naar Noord-Korea stuurde. Seongmin Lee is momenteel hoofd van de Korea Desk van de Human Rights Foundation.

Een kortere versie van dit stuk verscheen op 10 maart in NRC. Een Duitse, kortere versie verscheen op 27 februari in Die Welt.