Er is bijna geen staatshoofd vaker in het nieuws dan de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un. En toch is er na bijna zes jaar heerschappij weinig over hem bekend. Zelfs de exacte geboortedatum van deze dertiger staat niet vast. Tot 2010 was er één kinderfoto van hem in omloop. De foto deed vaak dienst als schietschijf tijdens oefeningen van Zuid-Koreaanse infanteristen.

Inmiddels is Kim uitgegroeid tot een kernspeler in een van de grootste geopolitieke conflicten van het moment. Wie is deze man, al sinds zijn aantreden ’s werelds jongste staatshoofd, die Zuid-Korea, Japan en sinds kort zelfs het Amerikaanse vasteland bedreigt met raketten en kernbommen? Het internet wordt nog altijd overspoeld met gebbetjes over zijn naam, kapsel of het Noord-Koreaanse wapengekletter. Maar Kim is geen irrationele clown. Integendeel, hij is een zeer strategisch ingestelde leider die nergens voor terugdeinst als het erom gaat zijn macht te beschermen en te vergroten.

Door de geslotenheid van Noord-Korea is het lastig betrouwbare informatie over de leider te verzamelen. Ook al omdat Pyongyang veel propagandistische en onjuiste informatie de wereld instuurt. Toch valt uit de staatsmedia vaak veel af te leiden, bijvoorbeeld waar Kim op bezoek is geweest en welke boodschap het regime af wil geven. Organisaties als Daily NK, Rimjingang en New Focus International werken daarnaast met bronnen in Noord-Korea.

Kim Jong-un werd waarschijnlijk in 1983 geboren als derde zoon van Kim Jong-il, die van 1994 tot eind 2011 de scepter zwaaide over het communistische land. In de jaren negentig studeerde Kim onder een alias enkele jaren aan een internationale privéschool bij Bern. Daar was hij een stille, gemiddelde student. Het enige wat opviel, was dat hij de beschikking had over dure sneakers, spelcomputers en een persoonlijke kok en chauffeur. Hij speelde graag basketbal en was fan van Chicago Bulls-legendes Michael Jordan en Dennis Rodman.

Sommige analisten hoopten dat Kim zich in Zwitserland het liberaal-democratische gedachtegoed eigen zou maken. Maar dat zat waarschijnlijk niet in het curriculum. Op school en daarbuiten werd Kim Jong-un bovendien scherp in de gaten gehouden door toezichthouders uit zijn thuisland.

Rond zijn vijftiende begon hij met drinken en roken. En hij rookt nog steeds, zo blijkt uit foto’s van het Noord-Koreaanse staatspersbureau KCNA. Daarop zien we de jonge leider roken in een school, een ziekenhuis en naast een intercontinentale ballistische raket.

Na terugkeer in Noord-Korea doorliep hij de Kim Il-sung Militaire Universiteit. In 2009 werd duidelijk dat hij zijn vader zou opvolgen na diens dood. Hij kreeg de ene promotie na de andere en werd in 2010 benoemd tot ’s werelds jongste viersterrengeneraal. Staatsmedia toonden vader en zoon zij aan zij tijdens bezoeken in het land.

In 2011 bracht Kim Jong-il nog staatsbezoeken aan China en Rusland, maar overleed hij tijdens een binnenlandse treinreis. De 28-jarige Kim Jong-un moest het verder alleen doen.

Vals paspoort

Dat Kim als jongste van drie broers de leider van Noord-Korea werd, lag deels aan zijn oudste halfbroer Kim Jong-nam (1971-2017). Die zou aanvankelijk troonopvolger worden, maar werd in 2001 met een vals paspoort aangehouden op de luchthaven van Tokio. Hij werd kort gevangen gezet en later het land uitgezet.

Dit incident – in combinatie met zijn opvliegende karakter – maakten hem in de ogen van vader Kim Jong-il ongeschikt als opvolger. Niet dat een Noord-Koreaans staatshoofd niet mag genieten van de geneugten van het leven. Daar had Kim Jong-il, die jaarlijks ruim 600.000 euro spendeerde aan Hennessy-cognac, zelf ook geen moeite mee. Maar een leider moet ook koel en berekenend zijn – geen ongeleid projectiel.

Over de middelste broer, Kim Jong-chul (1981), is nagenoeg niets bekend. Volgens de Japanse sushi-kok Kenji Fujimoto, die jaren in Pyongyang voor de Kim-familie kookte, achtte Kim Jong-il zijn tweede zoon te ‘verwijfd’ voor het hoogste ambt. Als jongen van veertien of vijftien schreef hij een pacifistisch gedicht, waarin hij ageerde tegen oorlog, drugs en atoombommen. Hij werd geregeld gespot bij Eric Clapton-concerten, maar wilde nooit journalisten te woord staan.

Dus bleef Kim Jong-un over, die volgens Fujimoto qua karakter het meest lijkt op zijn gevreesde vader. De kok omschreef de jongste Kim als een leidersfiguur met sterke politieke instincten, die het hoofd koel weet te houden. Behalve Fujimoto zijn er, op basketbalberoemdheid Dennis Rodman en wat Chinese hoogwaardigheidsbekleders na, nauwelijks buitenlanders die Kim Jong-un persoonlijk hebben ontmoet. Overigens werd de oudere halfbroer nog wel bedreigend genoeg geacht om hem in februari op het vliegveld van Kuala Lumpur te laten vermoorden met VX-zenuwgas – vermoedelijk in opdracht van Kim Jong-un.

Terwijl Noord-Korea grote vorderingen maakt met zijn raketprogramma, heeft Amerika een president die zijn geduld begint te verliezen. De beschikbare geweldscenario’s zijn apocalyptisch. Militair ingrijpen kent alleen doemscenario’s.

Persoonlijkheidscultus

Kim de Derde moest na de dood van zijn vader zijn macht consolideren. Staatsmedia bouwden al snel een persoonlijkheidscultus rond de jonge leider. Maar hoe verheerlijk je een twintiger zonder noemenswaardige daden op zijn naam?

Precies zoals dat in absolute monarchieën gaat: door te focussen op zijn afkomst uit een revolutionair en semi-goddelijk geslacht. Kim Jong-un nam vele karaktereigenschappen en politieke overtuigingen over van zijn vader en grootvader. Daarnaast had hij het voordeel dat hij fysiek sprekend lijkt op zijn opa, vader des vaderlands en ‘eeuwige president’ Kim Il-sung (1912-1994). De eerste der Kims wordt herinnerd als een vorst onder wiens heerschappij het leven nog relatief aangenaam was, met voldoende brood op de plank.

Inmiddels heeft Kim Jong-un genoeg dadendrang getoond om serieus genomen te worden als leider. Toen hij het stokje van zijn vader overnam, had het land twee kleine kernproeven uitgevoerd, plus een aantal weinig imposante rakettests. Ruim vijf jaar later zijn meerdere mijlpalen gezet: Pyongyang heeft tal van betrouwbare middellangeafstandsraketten, enkele projectielen die met een bereik van ruim 10.000 kilometer vrijwel de hele VS kunnen raken én een arsenaal van naar schatting zestig kernwapens. Afgelopen zondag testte het land zijn zwaarste atoombom ooit.

Nadat zijn vader (‘Songun’, Leger Eerst) en grootvader (‘Juche’, zelfvoorzienendheid) ieder een eigen staatsleer hadden geïntroduceerd, kon de derde Kim niet achterblijven. In april 2013 presenteerde hij op een bijeenkomst van de arbeiderspartij zijn byungjin-ideologie, wat ‘parallelle ontwikkeling’ betekent. Dit houdt in dat onder Kim Jong-un gelijktijdig wordt gewerkt aan de verbetering van het kernwapenprogramma én aan het opkrikken van de economie. Hoewel onder de huidige leider milde economische groei is waargenomen, ligt de nadruk duidelijk op het eerste punt.

Wrede tiran

Het heeft lang geduurd voor Kim en Noord-Korea serieus genomen werden. Dat begon in december 2013, toen de leider zijn machtige oom Jang Song-thaek liet oppakken en executeren – samen met al zijn familieleden en politieke bondgenoten. De nummer twee in de pikorde, die eerst nog als Kims mentor werd beschouwd, was een voorstander van voorzichtige economische hervormingen naar Chinees model. Reden voor ’s lands hardliners, die willen inzetten op repressie en wapenontwikkeling, om met hem af te rekenen.

Hiermee kwam ook een einde aan de illusie dat Kim Jong-un door zijn schooltijd in Zwitserland een liberale hervormer zou zijn – of zo jong en onervaren dat hij het regime zou doen instorten. Voor de 25 miljoen Noord-Koreaanse burgers is hij een wrede tiran. Sinds zijn aantreden liet hij meer dan honderd mensen op machtsposities uit de weg ruimen. Ook scherpte hij de grensbewaking aan om te voorkomen dat burgers vluchten en hield hij de goelags, waar naar schatting tachtig- tot honderdduizend mensen vastzitten, intact. Zo toonde hij dat hij geen schaap in wolfskleren is.

Kim is getrouwd met de 28-jarige Ri Sol-ju. Over haar is weinig meer bekend dan dat ze graag Dior-tassen draagt en een zachte stem heeft. Het stel heeft ten minste drie kinderen. Hun jongste, geboren in februari van dit jaar, is de eerste zoon. Daarmee is de vierde generatie van de Kim-dynastie vast veiliggesteld.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 9 september 2017 in nrc.next en NRC Handelsblad.