Maandelijks archief: maart 2015

Vijf jaar na zinken Zuid-Koreaans fregat tonen Korea’s zich strijdbaar

Geplaatst op door

Het was buiten al donker en afgekoeld op de avond van 26 maart 2010 op de Zuid-Koreaanse wateren bij het eiland Baengnyeongdo, vlak voor de zeegrens met Noord-Korea. Een korvet met 104 Zuid-Koreaanse matrozen voer door de vallende avond. Ineens klonk uit het niets een knal: het schip was geraakt! Bijna de helft van de bemanning zou het niet overleven.

Vandaag is het exact vijf jaar geleden dat een Noord-Koreaanse onderzeeër met een torpedo de ROKS Cheonan raakte. Dat is in ieder geval de meest gezaghebbende theorie. Het 1200 ton wegende korvet brak enkele minuten nadat het werd geraakt in tweeën en zonk naar de bodem van de Gele Zee. In Zuid-Korea wordt vandaag stilgestaan bij de dood van 46 matrozen aan boord, een nieuwe dieptepunt in de toch als gespannen relatie tussen Korea’s.

Een deel van de Cheonan wordt uit het water getakeld. Foto EPA / Yonhap

Een deel van de Cheonan wordt uit het water getakeld. Foto EPA / Yonhap

‘Wij waren het niet!’

Na het incident ging de verdenking direct uit naar Pyongyang, hoewel Zuid-Korea dit pas na een maand uitsprak. Het marineschip nam immers deel aan de door Noord-Korea zo gehate gezamenlijke militaire oefeningen van de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse krijgsmachten. Ook erkent het regime in Pyongyang de zeegrens niet waarlangs het korvet voer.

Maar Noord-Korea ontkende ook maar iets met de zaak van doen te hebben. Sterker nog, het bewind van Kim Jong-il bood aan te helpen met het onderzoek naar het zinken van de ROKS Cheonan. Maar daar moest aartsvijand Zuid-Korea niets van weten. Noord-Korea heeft immers geen al te beste reputatie op het gebied van betrouwbare informatie en onafhankelijk onderzoek.

‘Ze waren het wel!

En dus begon Seoul zelf een onderzoek, waarbij ze hulp kreeg van Australië, de VS, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Hieruit bleek dat het korvet was geraakt door een Noord-Koreaanse CHT-02D-torpedo, waarvan restanten waren opgediept door een baggerschip. Op het wapen was het woord “nummer” (번) in het Koreaans te lezen, gevolgd door het cijfer 1. “Het bewijsmateriaal wijst duidelijk naar de conclusie dat de torpedo door een Noord-Koreaanse onderzeeboot is afgevuurd”, zo staat in niet mis te verstane bewoordingen in het onderzoek te lezen.

Zuid-Koreaanse defensiemedewerkers inspecteren restanten van de Noord-Koreaanse torpedo. Foto EPA / Yonhap

Zuid-Koreaanse defensiemedewerkers inspecteren restanten van de Noord-Koreaanse torpedo. Foto EPA / Yonhap

Maar niet iedereen was overtuigd door deze conclusie. Uiteraard blies Noord-Korea hoog van de toren dat Seoul het communistische land de schuld van het “ongelukkige incident” in de schoenen probeerde te schuiven. Het Zuid-Koreaanse “marionettenregime” schuwde immers geen middel om de noorderbuur zwart te maken, aldus het Noord-Koreaanse staatspersbureau. Gisteren wees Pyongyang zelfs nog de VS, de Noord-Koreaanse usual suspect van alles wat mis is in de wereld, aan als schuldige van de scheepsramp.

Maar ook China en Rusland zeiden dat niet vaststond dat Noord-Korea verantwoordelijk was voor het incident. Enkele Zuid-Koreaanse onderzoekers zetten in academisch vakblad Nature hun vraagtekens bij de torpedotheorie en zeiden dat het schip ook door een ongeluk of een andere oorzaak kon zijn gezonken. De maker van een film over alternatieve theorieën voor het zinken van de Cheonan kreeg een aanklacht aan zijn broek. Hij won de rechtszaak, maar veel bioscopen weigerden de film alsnog te draaien.

Zuid-Koreaanse demonstranten slaan een Noord-Koreaanse namaaktorpedo kapot. Foto EPA / Yonhap

Zuid-Koreaanse demonstranten slaan een Noord-Koreaanse namaaktorpedo kapot. Foto EPA / Yonhap

Een gevluchte Noord-Koreaanse oud-hoogwaardigheidsbekleder bevestigde dat Noord-Korea verantwoordelijk was voor de aanval. Volgens de man, die onder de schuilnaam Ahn Cheol-nam een boekje open deed over het gesloten land, werd de bemanning van de onderzeeër die de torpedo afvuurde onderscheiden met de titel ‘Held van de Democratische Volksrepubliek van Korea’ (de officiële naam van Noord-Korea – red.).

Einde van de zonneschijn

Het incident betekende het definitieve einde van de zogeheten ‘Zonneschijnpolitiek’, die de Zuid-Koreaanse president en Nobelvredesprijswinnaar Kim Dae-jung in 1998 had ingezet. Dit beleid was erop gericht op een zo constructief mogelijke manier samen te werken en de dialoog aan te gaan met Noord-Korea om vrede en stabiliteit op het schiereiland te bevorderen. Hoewel de nucleaire test van Pyongyang in 2009 al een flinke deuk in de geloofwaardigheid van de Zonneschijnpolitiek had gebracht, werd het na het incident met de Cheonan pas echt een dode letter.

De conservatieve president Lee Myung-bak riep op tot hardere maatregelen tegen Pyongyang. Het Zuiden zette vrijwel alle handel stop met Noord-Korea, waardoor het communistische land jaarlijks zo’n 180 miljoen euro misloopt. Ook wordt er minder overlegd met Noord-Korea en wordt er minder begrip getoond voor provocerende acties van het regime van Kim Jong-un. Dit beleid wordt tot op de dag van vandaag voortgezet.

De toenmalige Zuid-Koreaanse president Lee Myung-bak kondigt op televisie maatregelen aan tegen Noord-Korea. EPA / Yonhap

De toenmalige Zuid-Koreaanse president Lee Myung-bak kondigt op televisie maatregelen aan tegen Noord-Korea. EPA / Yonhap

Beide Korea’s tonen zich sinds het incident strijdbaar. De Zuid-Koreaanse marine is uitgebreid en heeft betere wapens en verdedigingsmethoden gekregen om consequent op te kunnen treden tegen dreigingen van onderzeeërs. Ook zijn de militaire trainingen en strategieën aangepast. Maar ook Noord-Korea heeft niet stilgezeten. Recentelijk heeft het leger amfibische landingsoperaties en de bezetting van Zuid-Koreaanse grenseilanden geoefend. Ook werden onlangs nog nieuwe raketten getest die door marineschepen of duikboten kunnen worden afgevuurd.

Rouw

Vandaag zal in Zuid-Korea waarschijnlijk niet verder gebakkeleid worden over hoe de Cheonan nu werkelijk is verongelukt, zeker niet nu de betrekkingen met Noord-Korea een historisch dieptepunt hebben bereikt. Ook zijn de spanningen op het schiereiland momenteel hoog, omdat Zuid-Korea en de VS bezig zijn met hun jaarlijkse gezamenlijke legeroefeningen. Men wil het immer prikkelbare Noord-Korea niet onnodig uitdagen.

Maar de voornaamste reden is dat de ramp met de Cheonan allereerst een menselijke tragedie was, die 46 mensen het leven kostte. Vooral bij dat feit zal vandaag in Zuid-Korea door familieleden, vrienden en landgenoten worden stilgestaan.

Nabestaanden rouwen bij de uitvaart van de omgekomen mariniers. Foto EPA / Yonhap

Nabestaanden rouwen bij de uitvaart van de omgekomen matrozen. Foto EPA / Yonhap

Een eerdere versie van dit artikel werd op 26 maart 2015 gepubliceerd door NRC.

Met afleveringen van Friends de dictatuur van Kim Jong-un ten val brengen

Geplaatst op door

In de jaren negentig werd bij het huis van de 9-jarige Noord-Koreaan Kang Chol-hwan op de deur geklopt. Zijn grootvader was schuldig bevonden aan hoogverraad, een misdaad waarvoor in Kim Il-sungs koninkrijk drie generaties moesten boeten. Na negen jaar in een gruwelijk strafkamp te hebben doorgebracht, kwam Kang op vrije voeten. Hij ontvluchtte Noord-Korea en besloot zich in te zetten om de dictatuur van Kim Jong-un ten val te brengen.

Hoe doet hij dit? Nou, door jaarlijks duizenden usb-sticks met films en tv-series het communistische land in te smokkelen. Hele seizoenen Friends en hyperdramatische Zuid-Koreaanse soapseries, kaskrakers als Titanic, Lucy, Son of God, 22 Jump Street en zelfs The Interview worden de grens met China over gebracht. Ook meer serieuze speelfilms als The Great Dictator, Snowpiercer en Das Leben der Anderen zijn beschikbaar. Kang, oprichter van het North Korea Strategy Center, is er van overtuigd dat dit de beste manier is om het regime van Kim Jong-un schade toe te brengen.

Kang Chol-hwan

Kang Chol-hwan

Niet droneaanvallen of een militaire invasie zullen het Noord-Koreaanse volk bevrijden, maar de humor van Chandler en Joey, meent Kang. Hij vergelijkt het tegenover techblog Wired met de rode pil in The Matrix, waardoor men in één klap bevrijd wordt uit een wereld van illusies. “Als Noord-Koreanen Desperate Housewives kijken, zien ze dat niet alle Amerikanen oorlogszuchtige imperialisten zijn”, aldus Kang.

Strakke ideologie als zwakte

Organisaties die films en andere informatie naar Noord-Korea smokkelen, zien de sterke afhankelijkheid van het regime van ideologische controle als een zwakke plek. Smokkelaar Jung:

“Wat ik doe is wat Kim Jong-un het allermeest vreest. Iedere usb-stick die ik de grens overstuur leidt tot misschien wel honderd Noord-Koreanen die zich gaan afvragen waarom ze op deze manier leven. Waarom ze in een aquarium wonen.”

Na zijn vlucht uit ‘het meest gesloten land ter wereld’ schreef Kang het boek De Aquariums van Pyongyang over zijn tijd in het beruchte Noord-Koreaanse werkkamp Yodok. Het was een van de eerste boeken over de kampen, waarin naar schatting zo’n 80- tot 100 duizend mensen gevangen zitten. Het leverde hem een audiëntie bij George W. Bush op. Maar uiteindelijk draaide Kang zijn strategie om: in plaats van informatie over Noord-Korea aan de buitenwereld te vertellen, bracht hij informatie over de buitenwereld naar Noord-Korea.

“Niet te vroeg juichen”

Noord-Koreadeskundige Sico van der Meer van Instituut Clingendael juicht het initiatief van Kang toe, maar waarschuwt voor al te veel optimisme:

“Het idee om informatie te verspreiden in Noord-Korea om een beweging van onderaf te stimuleren is een mooie gedachte. Naarmate de bevolking beter doorheeft dat het regime ze voorliegt met propaganda, zal er frictie ontstaan. De ervaring leert echter dat Pyongyang terugdeinst voor echte hervormingen. Dit initiatief is dus een druppel op een gloeiende plaat, maar iedere druppel is mooi meegenomen.”

Kang, die in de top tien van een dodenlijst van Pyongyang prijkt, is ervan overtuigd dat Noord-Koreanen niet lang meer onder hun repressieve overheid hoeven te leven. Mede dankzij zijn werk begint het regime al scheurtjes te vertonen. “Binnen tien jaar kan ik vrij in- en uitreizen.” Kang hoopt dat de films ertoe leiden dat leden van de Noord-Koreaanse elite zich tegen het systeem gaan verzetten.

Een eerdere versie van dit artikel werd op 2 maart 2015 gepubliceerd door NRC.

‘Noord-Korea had spionnen in Wereldvoedselprogramma en UNESCO’

Geplaatst op door

De Noord-Koreaanse inlichtingendienst RGB had een spion in het Wereldvoedselprogramma (WFP), dat de communistische staat van noodhulp voorziet. Dat staat in een conceptrapport van een expertpanel van de Verenigde Naties, waaronder het WFP resideert, meldt The Telegraph. Ook UNESCO werd met succes door Pyongyang geïnfiltreerd.

De tegoeden van het tweetal zijn nadat ze gesnapt werden bevroren door het Franse ministerie van Financiën. Het rapport meldt:

“Kim Yong Nam was een RGB-agent die zich op het hoofdkwartier van UNESCO in Parijs voordeed als medewerker. Kim Su Gwang was een RGB-agent die zich uitgaf als ambtenaar bij het WFP in Rome.”

De ontmaskering van de spionnen komt niet voor iedereen als een verrassing. Hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden Remco Breuker:

“Als bekend was dat deze mannen Noord-Koreanen zijn, vind ik het naïef dat nu pas wordt ontdekt dat ze spioneerden voor Pyongyang. Ik zou ervan uitgaan dat als ik bij een organisatie een Noord-Koreaanse medewerker in dienst had hij alles rapporteert aan Pyongyang. Wat verwacht je anders?”

Voedselhulp

Het WFP en andere internationale hulpprogramma’s voorzien Noord-Korea al jaren van voedselhulp. In de jaren negentig woedde een grote hongersnood in het land, waarbij honderdduizenden mensen omkwamen. Nog altijd kampt het land met grote voedseltekorten. “Het is voor Pyongyang erg belangrijk om te weten wat er gebeurt en hoe er wordt gedacht over Noord-Korea binnen het WFP”, aldus Breuker.

Noord-Koreadeskundige Joshua Stanton van One Free Korea:

“De aanwezigheid van Noord-Koreaanse spionnen in het Wereldvoedselprogramma doet vermoeden dat Pyongyang probeerde om hulpprogramma’s te manipuleren terwijl miljoenen Noord-Koreanen aan honger leden. De VN zouden een speciale onderzoeker moeten aanstellen om voor donorlanden te onderzoeken of Pyongyang hierin is geslaagd.”

Koffers met cash

Het rapport maakt ook melding van de arrestatie van een onbekend aantal andere RGB-agenten, die met ruim 400.000 euro in contanten reisden via een vliegveld van een niet nader genoemd Aziatisch land. Vermoed wordt dat de agenten het geld hadden verdiend met illegale wapenhandel. In het verleden verkocht Pyongyang raketten aan de regeringen van Iran, Syrië, Jemen en Libië.

De RGB staat samen met vele andere Noord-Koreaanse entiteiten op de sanctielijst van de Verenigde Staten en de Europese Unie. Japan heeft de inlichtingendienst in verband gebracht met Noord-Koreaanse wapenprogramma’s.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 27 februari op de website van NRC.