Rondom de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un ontvouwt zich een waar koningsdrama. Nadat eind 2013 zijn machtige oom Jang Song-thaek werd geëxecuteerd, werd maandag zijn oudere halfbroer, de 45-jarige Kim Jong-nam, vermoord op de luchthaven van Kuala Lumpur. Zuid-Koreaanse en Amerikaanse inlichtingendiensten vermoeden dat Pyongyang achter de moord zit.
Maandag werd Kim Jong-nam belaagd door twee Aziatisch ogende vrouwen, die een chemisch goedje op de man spoten. In 2012 vond eerder een moordpoging op hem plaats, waarna Kim Jong-nam zijn halfbroertje smeekte om zijn leven te sparen. Inmiddels zijn de twee vrouwen en een taxichauffeur aangehouden.
Emigré
Kim Jong-nam woonde sinds zeker 2003 in het Chinese gokparadijs Macau, waar hij zich vooral liet kennen om zijn decadente levensstijl. Hij zei in interviews dat hij zijn broertje te jong en onervaren vond als leider. Ook voorspelde hij dat „zonder hervormingen het regime ineen zal storten”, maar verder bemoeide Kim Jong-nam zich niet met staatszaken. Het huidige bewind piekert niet over enige economische of politieke hervormingen.
Kim Jong-nam was de oudste zoon van ’s lands vorige leider Kim Jong-il (1941–2011). Mogelijk hoopte hij erop zelf ooit de Grote Leider te worden. Vanaf 1998 kreeg hij enkele hoge posities toebedeeld. In 2001 vergezelde hij zijn vader tijdens een bezoek aan Shanghai, waar hij voorgesteld werd aan Chinese regeringsfunctionarissen en ondernemers.
Hij werd echter geboren uit een geheime affaire van zijn vader met de in Noord-Korea beroemde actrice Song Hye-rim. Ook had hij een opvliegend karakter: hij zou meermaals geschoten en gevochten hebben in Noord-Koreaanse nachtclubs.
Disney-incident
Het schandaal dat Kim Jong-nam de kop kostte vond plaats in mei 2001. Toen reisde hij met een vals paspoort naar Tokio, naar eigen zeggen om Disneyland te bezoeken. Op de luchthaven werd hij aangehouden en een nacht in detentie gehouden. Kim mocht Japan weer verlaten, maar werd op het vliegveld gefotografeerd door de toegestroomde pers, die vooral inzoomden op zijn gouden Rolex-horloge en halsketting.
Voor een regime dat zijn macht ziet als afhankelijk van een minutieus uitgedachte en fel opgedrongen persoonlijkheidscultus, zijn dergelijke schandalen niet makkelijk te vergeven. Voor vader Kim Jong-il was dat onvoorspelbare, avontuurlijke gedrag van zijn zoon volstrekt ongepast en zelfs gevaarlijk voor een toekomstige leider van Noord-Korea. Het staatshoofd mag genieten van alle luxes van het leven, maar moet ook een uiterst calculerend, voorzichtig opererend staatsman zijn.
Kim Jong-un
Die nieuwe machiavellistische leider werd gevonden in jongste zoon Kim Jong-un, nu 33 jaar oud en sinds 2011 aan de macht, en minstens even wreed als zijn vader. Onder zijn heerschappij zijn tientallen hogere en lagere leden van de Noord-Koreaanse elite uit de weg geruimd. Dit moet niet slechts gezien worden als Kim die onwelgevallige figuren zuivert, maar ook als een strijd tussen rivaliserende facties binnen de elite om geld en macht. En bij zo’n strijd vallen slachtoffers. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de moordopdracht niet van Kim Jong-un, maar uit een van de facties kwam.
Trump
Het ontbreekt Pyongyang in ieder geval niet aan zelfvertrouwen sinds het aantreden van de Amerikaanse president Trump. Toen laatstgenoemde zondag de Japanse premier Abe op bezoek had, lanceerde Noord-Korea een ballistische raket. Hierbij werd naast het projectiel ook de nieuwe Amerikaanse opperbevelhebber getest. Slechts een dag later werd Kim Jong-nam vermoord.
Het is nu vooral kijken hoe Trump zal reageren op de Noord-Koreaanse provocaties. Hij zinspeelde eerder op een kleinere internationale militaire rol van de VS. Maar na de rakettest zondag zei de Republikein ,,voor 100 procent achter Japan [te] staan”. De Zuid-Koreaanse interim-president Hwang Kyo-ahn riep donderdag op om Noord-Koreaanse vluchtelingen in het land beter te beveiligen.
Feestdag
Op donderdag was in Noord-Korea niets te merken van de moord op de halfbroer van de Grote Leider. Die dag vierden burgers de Dag van de Stralende Ster, de geboortedag van Kim Jong-il. Op deze officiële feestdag tonen de Noord-Koreanen hun liefde voor de Kimdynastie in de vorm van massale dansen, sportevenementen en vuurwerkshows. Dat de halfbroer van de leider kort daarvoor is vermoord, is hoogstwaarschijnlijk niet bekend bij de bevolking.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 16 januari 2017 in NRC Handelsblad.
