Nederland heeft een aantal generatoren onderweg naar Noord-Korea onderschept voordat deze het communistische land konden bereiken. De apparatuur werd geleverd door een Nederlands bedrijf. Dat schrijft Nederland in een rapport over hoe het land de VN-strafmaatregelen tegen Pyongyang heeft nageleefd.

De Nederlandse autoriteiten kwamen het transport op het spoor door een tip van een EU-land. Het bedrijf dat de goederen leverde, dat in het verslag niet bij naam genoemd wordt, werd hierop direct door inspecteurs bezocht. Zij kregen te horen dat de generatoren enkele dagen voordat Nederland getipt was, verscheept waren.

Hierop werd de route van het schip dat de generatoren vervoerde uitgestippeld, waarna het vaartuig door transpondergegevens kon worden opgespoord. Een transponder is een elektronisch apparaat dat de locatie van schepen doorgeeft. Nederland legde contact met de douane van de eerste haven waar het schip zou aanmeren. Die bevond zich in een andere niet nader geïdentificeerde EU-lidstaat, zo bevestigde het ministerie van Buitenlandse Zaken. Douaniers haalden daar de container met de goederen van het schip af en vervoerden die terug naar Nederland. De onderschepping vond plaats in samenwerking met niet nader genoemde andere EU-landen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wilde niet zeggen om welk bedrijf het ging. Ook over de identiteit van de Noord-Koreaanse zakenpartner werden geen verdere uitspraken gedaan.

De Nederlandse exporteur had zaken gedaan met een in Europa woonachtige Noord-Koreaan, die zich tegenover zijn zakenpartner als Chinees had uitgegeven. Vermoedelijk probeerde hij op deze wijze sancties van de VN en de EU tegen het leveren van bepaalde goederen aan Pyongyang te omzeilen. De transporten werden via logistieke bedrijven in China naar Noord-Korea verscheept. Op die wijze kon de eindbestemming worden verhuld, zo gaf de Noord-Koreaanse handelspartner toe na ondervraging. Hij bekende dat dit het derde transport naar Noord-Korea was dat hij op deze wijze organiseerde.

Bedrijf niet vervolgd

Noord-Korea hanteert een reeks technieken om inspecties van scheepstransporten te vermijden. Zo varen Noord-Koreaanse schepen vaak onder vlaggen van andere landen. Ook worden geregeld transponders lange tijd uitgezet, waardoor vaartuigen niet zichtbaar zijn op de radar. Noord-Koreaanse bedrijven die sancties aan hun broek krijgen, worden vaak opgedoekt en zien vervolgens onder een nieuwe naam een dag later weer het levenslicht.

Het betrokken Nederlandse bedrijf was er niet van op de hoogte dat de generatoren niet naar China, maar Noord-Korea zouden gaan. De onderneming wordt dan ook niet vervolgd en is volgens Nederland niet schuldig aan het schenden van VN-sancties.

In 2017 gaf geen enkele in Nederland gevestigde financiële instelling aan dat jaar zaken te hebben gedaan met Noord-Korea. Wel ontving de Autoriteit Financiële Markten (AFM) via diplomatieke kanalen een tip dat een instelling mogelijk betrokken was bij het schenden van EU-sancties tegen Pyongyang. Er werd tweemaal inspectie gedaan bij de organisatie, waarvan eenmaal onaangekondigd. Daarbij werden geen bewijzen voor de aantijgingen gevonden.

De onderscheppingsactie vond vorig jaar plaats en werd in december al in een implementatierapport aan de Verenigde Naties bericht, maar wordt nu pas opgepikt. Het verslag ging over in augustus en september opgelegde sancties, waarin onder meer bepaald werd dat olie- en petroleumexport naar Noord-Korea drastisch wordt teruggebracht en dat visa van Noord-Koreaanse (dwang)arbeiders in andere landen niet meer verlengd mogen worden.

Arbeiders

Afgelopen oktober stelde de Europese Unie de strengste economische sancties tegen Pyongyang in tot nu toe. EU-lidstaten mogen op geen enkele wijze meer in Noord-Korea investeren. Ook werd een olie-embargo ingesteld en werden de tegoeden van drie Noord-Koreaanse personen en zes bedrijven bevroren.

Voor die tijd was het niet verboden voor EU-landen om zaken te doen met Pyongyang, zolang dit niet gebeurde in de wapenindustrie, mijnbouw en andere sectoren die de omstreden kernwapen- en raketprogramma’s van Pyongyang ten goede zouden komen. Hoewel generatoren geen militaire producten zijn, zouden zij wel een rol kunnen vervullen in de ondersteuning van het Noord-Koreaanse atoomprogramma.

In 2016 importeerde de Europese Unie voor slechts 6 miljoen aan goederen uit Noord-Korea en werd voor 19 miljoen uitgevoerd. Het gros van de export bestond uit industriële goederen. Het is niet bekend hoeveel van de import en export voor rekening van Nederland komt.

De belangrijkste inkomstenbron voor Pyongyang in Europa zijn de honderden Noord-Koreaanse arbeiders die in Polen werken in de bouw en de scheepsbouw. Zij werken daar vaak meer dan 12 uur per dag onder erbarmelijke omstandigheden. Vaak krijgen zij niet of nauwelijks betaald. Hun loon gaat namelijk naar het Noord-Koreaanse regime.

Een eerdere versie van dit artikel werd op 10 januari gepubliceerd bij NRC

Noord-Korea stuurt een delegatie naar de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea, die over precies een maand plaatsvinden in Pyeongchang. Dat is deze dinsdag afgesproken tijdens de eerste onderhandelingsronde tussen Noord- en Zuid-Korea in grensplaats Panmunjom in de gedemilitariseerde zone. Het waren de eerste gesprekken op hoog niveau sinds december 2015.

Ook is per direct een telefoonverbinding tussen de legers van beide landen hersteld. Contact tussen de krijgsmachten moet onbedoelde schermutselingen helpen voorkomen, bevestigde de Zuid-Koreaanse delegatie. Vorige week werd al een hotline hersteld tussen de regeringen van Noord- en Zuid-Korea, op instigatie van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un.

Seoul pleit ervoor atleten uit beide Korea’s gezamenlijk te laten lopen tijdens de openings- en slotceremonie van de Winterspelen. Dat gebeurde voor het laatst in 2006 op de Spelen in Turijn. Toen hielden een Noord- en een Zuid-Koreaan gezamenlijk de zogeheten herenigingsvlag vast: een wit doek met daarop een lichtblauw herenigd Koreaans schiereiland.

Naast de twee kunstschaatsers die zich als enige Noord-Koreaanse sporters voor de Spelen plaatsten, wil Pyongyang regeringsfunctionarissen, media en een taekwondo-team sturen. De Noord-Koreaanse vechtsporters geven volgende maand in Pyeongchang een voorstelling. Zowel het Internationaal Olympisch Comité (IOC) als de Zuid-Koreaanse overheid heeft aangeboden de Noord-Koreaanse deelname te bekostigen.

Pyongyang stuurt tevens de befaamde cheerleaders – de ook in Zuid-Korea populaire jonge Noord-Koreaanse vrouwen die met groot enthousiasme hun landgenoten aanmoedigen. De huidige First Lady van Noord-Korea, Ri Sol-ju, was voor ze Kim Jong-un ontmoette zo’n cheerleader.

Familiereünies

De Zuid-Koreaanse onderhandelaars stelden verder voor volgende maand reünies te organiseren voor door de grens gescheiden familieleden. De Noord-Koreanen hebben hier nog niet op gereageerd. Seoul overweegt tijdelijk sancties tegen Noord-Korea op te heffen.

Beide Korea’s stuurden een delegatie van vijf man, twee van hen houden zich met sport en de Spelen bezig. Ze spraken in een vergaderruimte in het Vredeshuis in Panmunjom. Tijdens het overleg werd mineraalwater geschonken uit olympische stad Pyeongchang. De Zuid-Koreaanse delegatie droeg speldjes met het olympische logo, de Noord-Koreanen rode speldjes met de portretten van oud-leiders Kim Il-sung en Kim Jong-il.

Pyongyang stuurde ervaren onderhandelaar Ri Son-gwon. Deze kolonel leidt de Commissie voor Vreedzame Hereniging, het Noord-Koreaanse orgaan dat gaat over relaties met het zuiden. Hij was sinds 2004 aanwezig bij zeker 27 overleggen en staat bekend als een havik en een driftkikker. In 2011 stormde hij na 10 minuten schreeuwend weg.

Ri begon dinsdag met een grapje tegenover de Zuid-Koreaanse hoofdonderhandelaar, minister van Eenwording Cho Myoung-gyon. „De inter-Koreaanse betrekkingen waren ijziger dan het weer”, aldus Ri. Voorafgaand aan de besprekingen vroor het in Panmunjom. De Noord-Koreaan stelde voor journalisten toe te laten tot het overleg, opdat iedereen kan zien hoe serieus zijn land de banden wil aanhalen. Zuid-Korea, beducht voor Noord-Koreaanse propagandastunts, eiste dat de gesprekken achter gesloten deuren zouden worden gehouden.

Een ander gunstig voorteken: Ri droeg voor het eerst een pak. De kolonel komt doorgaans in militair uniform en marcheert soms naar de gesprekken. Dinsdag zei Ri te hopen dat de besprekingen „waardevolle resultaten” opleveren, die „een eerste nieuwjaarscadeau” kunnen zijn voor het Koreaanse volk.

Ri is de rechterhand van generaal Kim Yong-chol, het 72-jarige hoofd van de Noord-Koreaanse inlichtingendiensten. Die staat bekend als een ijzervreter voor wie het perfectioneren van kernwapens en raketten belangrijker is dan economische hervormingen of het welzijn van de bevolking. Onder Kim Jong-un is deze militair georiënteerde kliek, waartoe Ri dus ook behoort, invloedrijker dan ooit.

De Zuid-Koreaanse onderhandelaar Cho (60) neemt al sinds de jaren negentig deel aan inter-Koreaans overleg en reisde tweemaal naar Pyongyang. Hij staat bekend als een warm pleitbezorger van meer politieke en economische samenwerking met Noord-Korea. Cho wordt door collega’s omschreven als iemand van onbesproken gedrag.

Wapenvertoon

De Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in maakt zich sinds zijn aantreden in mei 2017 hard voor betere banden met Pyongyang. Tot nu toe werden al zijn voorstellen afgeslagen of genegeerd en focuste Noord-Korea zich op het demonstreren van de razendsnelle ontwikkelingen van zijn raket- en kernwapenprogramma’s.

Met dat wapenvertoon vers in het geheugen, is de vraag hoe oprecht de Noord-Koreaanse intenties zijn. Analisten vermoeden dat Kim Jong-un een gewillig Zuid-Korea wil vleien om het Zuid-Koreaanse bondgenootschap met de Verenigde Staten te verstoren, die juist hardere sancties en meer druk voorstaan.

Waarom wil Kim nu ineens praten? In 2017 realiseerde Noord-Korea een lang gekoesterde wens: de mogelijkheid de VS te treffen met een kernwapen. Pyongyang denkt met deze troefkaart gevrijwaard te zijn van een toekomstige militaire invasie door Washington. Je valt immers niet snel een land aan dat jou met een atoombom kan treffen.

Dat heeft president Donald Trump er niet van weerhouden te dreigen met de „totale vernietiging” van het land. Door de banden aan te halen met een gewillig Zuid-Korea zou Kim Jong-un een wig willen drijven tussen Seoul en Washington.

Een eerdere versie van dit artikel werd op 9 januari gepubliceerd bij NRC