Na zijn eerste bezoek aan ‘het meest gesloten land ter wereld’ wist Troy Collings uit Nieuw- Zeeland het meteen: hij wilde zoveel mogelijk toeristen Noord-Korea laten zien. In ruim tien jaar bracht hij duizenden reizigers met zijn bedrijf Young Pioneer Tours (YPT) tegen een zacht prijsje naar het totalitaire land. Onomstreden was het niet: een Amerikaanse reiziger werd een bezoek aan Noord-Korea fataal.

Collings’ obsessie met Noord-Korea ontstond na het zien van de documentaire A State of Minduit 2004, waarin Noord-Koreaanse gymnasten gevolgd worden die zich voorbereiden op een show met typisch Noord-Koreaans massaal synchroonvertoon.

Na een studie ondernemerschap aan de Universiteit van Auckland vertrok Collings naar China. Hij ondernam enkele toeristische reizen met zijn vriend Gareth Jones, en samen richtten ze in 2008 YPT op. Groepsreizen van een week naar Noord-Korea kostten destijds bij andere reisorganisaties zo’n 1.400 à 2.000 euro per persoon. Collings en Jones waren ervan overtuigd dat dit ook voor de helft kon.

Het bedrijf zette van meet af aan in op avontuurlijke marketing. De organisatie zei reizigers te brengen naar „bestemmingen waarvan je moeder wil dat je er ver vandaan blijft”. YPT probeerde meer te bieden dan een gewone reis en bood fietsreizen en „adventure tours” aan en zelfs „de eerste Noord-Koreaanse zuipcruise”. Waar andere reisorganisaties juist herhaaldelijk verzekerden hoe veilig en verantwoord hun reizen naar het dictatoriale land waren, adverteerde YPT met avontuur.

Een van de reizigers die dankzij YPT Noord-Korea kon bezoeken is Chad O’Carroll (36), oprichter en hoofdredacteur van NK News, de beste nieuwssite over Noord-Korea. „Zonder de budgetprijsmodellen die YPT voor het eerst inzette, hadden veel jonge mensen nooit Noord-Korea kunnen bezoeken. Die reizen speelden in sommige gevallen – bijvoorbeeld bij mijzelf – een doorslaggevende rol bij het ontstaan van een langdurige interesse in het land.”

Bij Collings zag hij precies dezelfde passie, zegt O’Carroll: „Zijn enthousiasme voor de Noord-Koreaanse cultuur, maatschappij en bevolking heeft in hoge mate bijgedragen aan de groei van YPT de afgelopen tien jaar.”

Toch bleef de reisorganisatie niet gevrijwaard van kritiek – en niet alleen omdat het bedrijf meewerkte aan potentiële propaganda en inkomsten voor een regime dat alom bekend staat om grove mensenrechtenschendingen. De stoutmoedige wijze waarop YPT zijn reizen promootte en de drankgelagen waarover meerdere reizigers berichtten, gaven het bedrijf in veler ogen een roekeloos karakter.

Dit wuifde de onderneming lange tijd weg, tot de arrestatie van YPT-reiziger Otto Warmbier in 2016 het wereldnieuws haalde. Na het stelen van een propagandavlag werd de 21-jarige Amerikaan opgepakt, in een schijnproces huilend voor de camera’s getoond en veroordeeld tot vijftien jaar werkstraf. Anderhalf jaar later werd hij vrijgelaten, maar bleek in coma te liggen. Hij werd nog overgebracht naar Amerika maar stierf enkele dagen later. Kort hierna verbood de Amerikaanse overheid burgers nog langer naar Noord-Korea te reizen. Warmbiers vader bekritiseerde YPT wegens het „lokken van jongeren op zoek naar avontuur” zonder zich om hun veiligheid te bekommeren.

Collings was ervan overtuigd dat toerisme de banden tussen Noord-Koreanen en buitenlanders kan bevorderen. „Ik heb meermaals echt menselijk contact gemaakt en dat heeft een groot effect op me gehad”, zei hij over zijn eerste reis. Hij wilde laten zien dat gewone Noord-Koreanen geen robots of kwaadaardige communisten zijn, maar mensen als ieder ander. Sommige analisten hopen met hem dat toeristisch contact Noord-Koreanen en westerlingen nader tot elkaar kan brengen, maar anderen wijzen erop dat reizigers in Noord-Korea worden afgeschermd van de samenleving en alleen te zien krijgen wat het Kim-regime wil dat ze zien.

Collings, die vaak onberispelijk gekleed ging in Koreaanse maatpakken, hield ook van de ongerepte landschappen van Noord-Korea. Hij spande zich in om tot dusver voor buitenlanders gesloten natuurgebieden toegankelijk te maken voor zijn tourgroepen.

Naast toerisme legde Collings zich toe op liefdadigheidsprojecten in Noord-Korea. In 2012 richtte hij het Pyongyang Centrum voor Doven en Blinden op. Ook adopteerde YPT een ‘coöperatieve boerderij’, waarnaar vrijwilligerswerk-reizen werden georganiseerd, en sponsorde het bedrijf rampenbestrijdingsdiensten. In een recent interview zei Collings dat hij zich de komende jaren meer wilde richten op liefdadigheidswerk in Noord-Korea, met name in de zorg.

Dat moet nu zonder hem gebeuren. Begin maart overleed de reisleider aan een hartaanval. „We hebben een visionair en een ware pionier in de reisbranche verloren”, aldus YPT in een verklaring. „We zullen de herinnering aan Troy eren door het werk voort te zetten waar hij zo van hield.”

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 4 april 2020 in NRC Handelsblad