Der Nordkoreaner Ji Seong-ho wuchs während der großen Hungersnot auf. Nach einer abenteuerlichen Flucht gelangte er schließlich nach Südkorea. Er gibt Einblick in das Leben in der Diktatur und er wurde 2020 in das südkoreanische Parlament gewählt.
Mein Beitrag für Die Welt: „Der Zug war über meine Beine gefahren und ich sah überall Blut und loses Fleisch“
Tijdens mijn verblijf in Seoul bezocht ik het Datacentrum voor Noord-Koreaanse Mensenrechten (NKDB), een van de oudste Noord-Koreaanse mensenrechtenorganisaties in Zuid-Korea. Ik sprak directeur Yoon Yeo-sang over het inwinnen van informatie over mensenrechtenschendingen in Noord-Korea, de band met de Zuid-Koreaanse overheid en over vervolgde christenen.
Lees hier het interview terug op de website van het RD.
In Zuid-Korea wordt een humoristisch praatprogramma ingezet om de geesten rijp te maken voor hereniging met Noord-Korea. „De Kim-familie haat deze show.” Ik bezocht in Seoul voor NRC een opname van Nu onderweg om je te ontmoeten en sprak met de bedenker, producer, presentator en meerdere deelnemers
‘Toen Ho Chi Minh overleed, vonden ze alleen een paar oude schoenen”, vertelt een hoogleraar op een Zuid-Koreaanse tv-set over de gewezen Noord-Vietnamese communistische leider. „De Noord-Koreaanse dictator Kim Il-sung probeerde zich altijd aan Ho te spiegelen, maar was een van de rijkste tirannen van de twintigste eeuw”, zegt de hoogleraar.
In de studio in Goyang, een satellietstad van Seoul, worden opnames gemaakt van het Zuid-Koreaanse tv-programma Nu onderweg om je te ontmoeten, een komisch praatprogramma dat gemaakt wordt met de expliciete doelstelling Noord- en Zuid-Koreanen dichter bij elkaar te brengen. Oeh- en aah-klanken galmen door de studio, waar ondanks het zware onderwerp de gesprekken veelvuldig door gelach en geklap worden onderbroken.
Het is aanstaande vrijdag 9 september precies 74 jaar geleden dat in Pyongyang de ‘Democratische Volksrepubliek Korea’ werd uitgeroepen, zoals Noord-Korea formeel heet. Een paar weken eerder had Zuid-Korea een onafhankelijke staat geproclameerd. Daarmee werd de tweedeling van het schiereiland, die al sinds 1945 een feit was, geïnstitutionaliseerd. Het oorspronkelijke plan was dat uiterlijk 1950 de hereniging zou zijn afgewikkeld, maar zoals we in 2022 kunnen zien is de divisie nog hoogst actueel.
Dat de Koreaanse hereniging nog altijd een verre toekomstdroom lijkt, ligt in ieder geval niet aan Nu onderweg om je te ontmoeten. De energieke show probeert al ruim tien jaar met meerdere formats de Koreaanse harten rijp te maken voor het herenigingsideaal. Meerdere Noord-Koreaanse vluchtelingen die te gast waren in een uitzending prezen het programma – hierdoor zouden Zuid-Koreaanse kijkers hen als echte, volwaardige mensen leren kennen. Noord-Koreaanse ballingen hebben in Zuid-Korea vaak te maken met discriminatie.
De set in de studio doet denken aan Panmunjom, het terrein op de grens tussen beide Korea’s waar onderhandelingen tussen de landen plaatsvinden. De blauwe VN-huisjes zijn nagebouwd en er wapperen vlaggen van de Verenigde Staten, Zuid-Korea en de zogeheten ‘Herenigingsvlag’. Die laatste doet dienst als vervanging van het Noord-Koreaanse dundoek, dat volgens Zuid-Koreaanse wetgeving niet zomaar mag worden opgehangen en op tv uitgezonden.
Op deze maandagmiddag gaat het programma in op de Noord-Koreaanse bijdrage aan de Vietnamoorlog, waarbij een hoogleraar, journalist en een gevluchte Noord-Koreaanse oud-diplomaat zijn aangeschoven. Er is bewust voor gekozen om K-popzanger Kim Jong-min (42) uit te nodigen om mee te praten, al heeft hij geen expertise in Noord-Koreaanse geschiedenis. „Hij kan de rol van de kijker vervullen, als iemand die generieke vragen stelt”, zegt Jang Hee-Jeong (47), schrijver en bedenker van het programma. „Ik wil dat het gesprek flexibel verloopt, het moet een sfeer hebben zoals je met vrienden zou kletsen.”
Terug in de studio vertelt een deskundige: „Noord-Koreanen moesten Vietnamees leren spreken, om zo te verbergen dat het land daar meevocht tegen de Verenigde Staten.” Pyongyang had immers kritiek geleverd op de keuze van Amerika om actief mee te vechten in de Vietnamoorlog en gaf zelf pas in 2018 openlijk toe Noord-Koreanen naar Vietnam te hebben gestuurd. „Zelf kregen de militairen van het propaganda-apparaat te horen dat ze moesten verbergen dat ze Noord-Koreaans waren om te voorkomen dat Amerikaanse soldaten doodsbang voor ze op de vlucht zouden slaan.” Opnieuw gelach en gejoel.
Bij gesprekken over straaljagerpiloten regent het al snel referenties aan We Were Soldiers en de nieuwe Top Gun. De regie verlevendigt de opnames vaak met special effects, zoals een babystemmetje voor Kim Jong-un en wat boing- en knalgeluiden bij een grappig moment.
De show heeft openlijk als doel om de hereniging van Noord- en Zuid-Korea te promoten. „Met name onder jongeren is hier weinig interesse voor”, vertelt producer Kim Gun-rae (46). „We hebben de afgelopen jaren veel menselijke verhalen gedeeld. Daar begint hereniging mee. We richten ons nu meer op historische kwesties om het publiek daarmee bekend te maken.”
Een jaar geleden werd de vorm van de show aangepast. „Er keken voorheen vooral zestigers en zeventigplussers naar die familiewortels in Noord-Korea hadden, een kleine groep”, vervolgt Kim. Nu mikken de makers op kijkers tussen de twintig en vijftig. Over in hoeverre dat tot nu toe gelukt is, doen de makers geen uitspraak.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/09/vierkantweb-0509culkoreadefector3.jpg)
Het originele concept was een echte variety-show, waarin razendsnel gewisseld werd tussen analyses van Noord-Koreaanse tradities, gesprekken met vluchtelingen en spelletjes en sketches. Standaard was een groep van tien tot vijftien Noord-Koreanen te gast, meestal vrouwen, die geïnterviewd werden door een vaak volledig mannelijk presentatoren-team. „We gingen echt in op de Noord-Koreaan als mens en individu, om hen aan Zuid-Koreanen voor te stellen”, aldus Jang. „Aan de hand daarvan kwamen culturele gebruiken, eten en vermaak aan bod.”
Dat leidde vaak tot hilarische scènes, zoals een Noord-Koreaans avondje drank hijsen dat wordt nagespeeld. Wanneer een ‘kameraad’ een shotje soju (Koreaanse rijstlikeur) ad fundum opdrinkt, wordt hij terechtgewezen: in Noord-Korea wordt dat als beledigend ervaren. Vervolgens moet na een potje armpje drukken niet de verliezer, maar de winnaar zuipen: die krijgt het schaarse luxegoedje dat alcohol is in Noord-Korea als beloning. Dit soort scènes waren een bijzonder onderdeel van het programma, omdat op een vermakelijke manier behoorlijk diep werd ingegaan op een specifiek aspect van het gewone Noord-Koreaanse leven.
Naar goed Zuid-Koreaans gebruik werd ook niet bezuinigd op heftige emoties. Al kun je bij Nu onderweg om je te ontmoeten moeilijk beweren dat die ongepast zijn. Noord-Koreanen praatten er openlijk over hun detentie in één van de beruchte strafkampen, het gescheiden worden van familieleden tijdens de vlucht en de brute onvrijheden en angsten die het dagelijks leven in Noord-Korea kenmerken.
„Een van de scènes die me het meeste bij is gebleven, is hoe geëmotioneerd een Noord-Koreaanse vluchteling, Shin Eun-hee, reageerde op haar Zuid-Koreaanse paspoort”, vertelt Jang. En dan niet omdat ze eindelijk een verblijfsstatus in de vrije wereld had, maar vanwege de tekst op pagina één. „Daar staat dat de Zuid-Koreaanse staat haar zal beschermen, waar ze ook heen reist. Dat ontroerde haar zo erg, dat ze die tekst dagelijks opnieuw las.”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/09/vierkantweb-0509culkoreadefector9.jpg)
Toch was het tijd om het concept te veranderen. „Het werd na acht jaar repetitief”, aldus Kim Gun-rae. „Er is nu ook veel meer informatie over Noord-Korea bekend bij burgers dan toen we met het programma begonnen, ook daar houden we rekening mee.” Wat niet veranderd is, is de doelstelling van Nu onderweg om je te ontmoeten. „Door historische gebeurtenissen van beide kanten van de grens te bekijken, leren we elkaar kennen als één volk – en wordt bijgedragen aan wederzijds begrip en aan hereniging.”
Waar het programma voorheen in korte, knallende segmenten inging op specifieke Noord-Koreaanse gebruiken en gebeurtenissen wordt nu een hele uitzending uitgetrokken voor één thema, dat negentig minuten lang wordt uitgediept. Nog altijd worden Noord-Koreaanse vluchtelingen actief betrokken bij het gesprek. Gaat dit de jonge kijker trekken? „We kozen deze special over de Vietnamoorlog vanwege de recente release van de nieuwe Top Gun”, geeft Jang toe.
Kritiek was er ook op het eerdere concept. Veel mensen vonden dat het leed van Noord-Koreanen gesensationaliseerd werd en dat er te veel grappen werden gemaakt middenin ernstige gesprekken. Jang, zelf afkomstig uit de comedy- en entertainmentwereld, nuanceert dit desgevraagd. „Je hoeft niet altijd maar serieus te zijn, er moet ook gelachen kunnen worden, sámen”, vertelt zij tussen twee opnamesessies door. Om te zorgen dat er daadwerkelijk een breder publiek naar de show kijkt, moet er ook vermaak zijn. „We hebben veel mensen de ogen geopend over Noord-Korea en veel opvattingen veranderd over Noord-Koreaanse vluchtelingen. Dat Zuid-Koreanen zien dat Noord-Koreanen ook vooral om hun families geven is belangrijk, dat verbindt.”
De meeste Noord-Koreaanse (oud-) deelnemers lijken niet ontevreden met de toon van Nu onderweg om je te ontmoeten. Vluchtelingen zeggen vaak dat de show bijdraagt aan het tegengaan van vooroordelen over en discriminatie van Noord-Koreanen in Zuid-Korea. „Ik kreeg een tweede kans om te leven, terwijl ik dacht dat mijn doodvonnis getekend was”, zegt de uit Noord-Korea gevluchte Han Soo-ae (32). „Dit programma slaat een brug tussen Noord- en Zuid-Koreanen en draagt bij aan wederzijds begrip. Daar draag ik graag zo veel als ik kan aan bij.” Dat vindt ook Lee Chol-un (36), die na een carrière bij de beruchte inlichtingendienst eind 2016 uit Noord-Korea vertrok. „Als Zuid-Koreanen de cultuur van Noord-Korea zouden kennen, zou samenwerking zoveel makkelijker gaan. Ik zie het vanuit mijn positie als mijn plicht om mensen hier te onderwijzen over Noord-Korea.”
Volgens Jang zijn opnames van Nu onderweg om je te ontmoeten veelvuldig op usb-sticks naar Noord-Korea gesmokkeld. „De Kim-familie haat deze show. Ze kunnen wel roepen dat het gefabriceerd is, maar hier zien kijkers Noord-Koreanen zelf aan het woord”, aldus de programmamaker.
„Jang is Kim Jong-uns grootste vijand”, voegt Kim lachend toe. „Zij heeft meer Noord-Koreaanse vluchtelingen geïnterviewd dan de [Zuid-Koreaanse] Nationale Veiligheidsdienst.”
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 5 september 2022 bij NRC.
In Seoul interviewde ik Ji Seong-ho (40). Als kind verloor hij tijdens de hongersnood in Noord-Korea twee onderbenen en een hand bij een treinongeluk. Hij vluchtte op krukken naar Zuid-Korea, waar hij in 2020 als parlementslid werd gekozen.
Lees hier het hele interview: Ji Seong-ho: van Noord-Koreaanse vluchteling tot parlementariër bij zuiderburen
Op dinsdag 16 augustus 2022 was ik samen met hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden Remco Breuker te gast bij BNR The Daily Move om te spreken over de huidige toestand in Noord-Korea. Het fragment is hier terug te luisteren:
Zuid-Korea streeft naar hereniging met de noorderbuur. Daarvoor tracht het zicht te krijgen op de economie van het uiterst gesloten land. Onderzoeksleider Cho van de Zuid-Koreaanse centrale bank legt uit hoe.
Met satellietbeelden kijken naar activiteit in mijnen, de bouwsector en de landbouw. Turven hoe vaak er rook uit de schoorstenen van belangrijke fabrieken komt. Bedragen in mindering brengen bij natuurrampen en raketproeven. Met onder meer deze data probeert het Noord-Korea Economieteam van de Zuid-Koreaanse centrale bank de omvang en ontwikkeling van de Noord-Koreaanse economie te bepalen.
Hoe complex die taak ook is, het hoofd van dit team bagatelliseert zijn rol bij de Bank van Korea direct. „Deze bank houdt zich ook bezig met de wereldeconomie, het creëren van banen en innovatie, dus ik heb niet bepaald de meest begeerde positie hier”, lacht Cho Tae-hyoung (53). Zijn kantoor kijkt uit op hartje Seoul en het groene Namsanpark.
De econoom houdt zich al langer bezig met Noord-Koreaanse economische vraagstukken en leidt het team sinds april 2017, naar eigen zeggen nadat hij een teken van God had ontvangen om deze functie te accepteren. Cho’s organisatie publiceert openbare papers op de website van de centrale bank en werkt samen met diverse economische instellingen. Ook maakt ze geclassificeerde rapporten voor onder meer de Nationale Inlichtingendienst en de ministeries van Economie en Financiën en van Hereniging. Die geheimhouding houdt verband met de gevoeligheid van de relatie met Noord-Korea.
Het Noord-Korea Economieteam bestaat in zijn huidige vorm sinds 2014. De voorloper ervan werd begin jaren negentig opgezet, geïnspireerd door de val van het communisme in Oost-Europa, en met name de Duitse hereniging. „Door het Duitse voorbeeld heerste in Zuid-Korea het gevoel dat het land spoedig weer één zou worden”, vertelt Cho. „Met dit team wilden we ons daar zo goed mogelijk op voorbereiden.” De decennia erna werden geregeld Duitse oud-politici uitgenodigd die betrokken waren bij de hereniging van West- en Oost-Duitsland, om in Zuid-Korea hun kennis en ervaringen te delen.
Terwijl de Koreaanse hereniging op zich laat wachten, onderzoekt het Economieteam de Noord-Koreaanse economie. Dat valt niet mee, aangezien ‘Pyongyang’ sinds medio jaren zestig geen economische statistieken meer publiceert. Het regime van Kim Jong-un staat bovendien niet bekend als betrouwbaar, zijn publicaties niet als waarheidsgetrouw. Daardoor moeten alle economische indicatoren van buitenaf worden bepaald.
Dat werkt als het leggen van een puzzel. Zuid-Koreaanse ministeries, onderzoeksinstellingen en private organisaties leveren allerlei data die worden gebruikt om een beeld te krijgen van de Noord-Koreaanse economie als geheel. Daarbij wordt gekeken naar soms de kleinste aanwijzingen: waterstromen bij een stuwdam, rook uit een schoorsteen, hoeveel huizen er worden gebouwd, hoeveel steenkool het land naar China exporteert, activiteit in fabrieken en andere economische sectoren. Veel gebeurt op basis van satellietbeelden. Ook worden simulaties uitgevoerd om bijvoorbeeld de grootte van de oogst van het land in te schatten. Cho: „En als je dan al die data hebt ontvangen, moet je ook nog bepalen welke gegevens ontbreken en daar in de berekening rekening mee houden.”
Anders dan in Nederland, waar het Centraal Bureau voor de Statistiek de omvang van de nationale economie bijhoudt, wordt het bruto binnenlands product van Zuid-Korea vastgesteld door de Bank van Korea. Vanwege deze specialistische ervaring – „een zeer technisch proces” – zijn haar economen ook belast met de bepaling van dat cijfer voor Noord-Korea. „We hebben een computerprogramma dat op basis van alle relevante economische gegevens het Zuid-Koreaanse bbp vaststelt”, legt Cho uit. „Op basis daarvan hebben we een versie voor de Noord-Koreaanse economie gemaakt.”
Uit die berekeningen rollen schattingen van het Noord-Koreaanse bbp, die eenmaal per jaar gepubliceerd worden. „In 2020 zagen we een economische krimp van 4,5 procent ten opzichte van het jaar ervoor, in 2019 was er 0,4 procent groei.” Vorige maand werd bekend dat de Noord-Koreaanse economie in 2021 opnieuw licht gekrompen is, met 0,1 procent.
Voor Cho’s team is de groei of krimp van het Noord-Koreaanse bbp belangrijker dan het vaststellen ervan. „Dat is relevanter voor ons, omdat het meer zegt over hoe de Noord-Koreaanse economie zich ontwikkelt.”
De econoom vergelijkt de economische ontwikkeling van Noord-Korea in de afgelopen jaren met het afdalen van een trap. Op stilstand volgt een forse afname, gevolgd door verdere krimp en nulgroei.
„We gebruiken Zuid-Koreaanse systemen. Die kunnen de groei redelijk vaststellen, maar de omvang minder”, zegt Cho. De Zuid-Koreaanse vrijemarkteconomie, in omvang de tiende van de wereld, heeft een andere structuur dan de noodlijdende Noord-Koreaanse economie.
En dan maken de Zuid-Koreanen hun berekeningen voor Noord-Korea ook nog in won, de Zuid-Koreaanse munt. Cho: „Daar berust ons systeem op. Maar hoe ga je dat omzetten? Gebruik van wisselkoersen lijkt mij discutabel.” In ontwikkelingslanden zegt zo’n wisselkoers nu eenmaal weinig over de koopkrachtpariteit; het verschil in koopkracht tussen de landen. En tegelijk is Noord-Korea met zijn moderne massavernietigingswapens nu ook weer geen typisch ontwikkelingsland. Verder is bepaling van prijzen en hoeveelheden in het gesloten land van buitenaf moeilijk.
Cho schat het bbp per Noord-Koreaan op omgerekend zo’n duizend dollar, een bedrag dat juist door die wisselkoers alweer twijfelachtig is. „De beste methode om iets te zeggen over de Noord-Koreaanse economie lijkt mij eerst de koopkrachtpariteit vast te stellen en die dan naar Amerikaanse dollars om te zetten.” Maar het blijft complex giswerk.
Sinds de jaren negentig kent Noord-Korea vrijwel onophoudelijk economische problemen. Die raken vooral de 25 miljoen burgers. Het land werd in de tweede helft van dat decennium geteisterd door een hongersnood die honderdduizenden mensen het leven kostte. Rond de millenniumwisseling leek het ergste voorbij, maar nog altijd kampt een meerderheid van de bevolking met ondervoeding.
Uitblijven van hervormingen in de centraal gestuurde economie staat ontwikkelingen en groei in de weg. Daarbij zorgen schaarste, corruptie en VN-sancties voor extra problemen. En dan is er nog de olifant in de kamer: Kim Jong-un geeft liever overheidsgeld uit aan dure kernwapens, raketproeven en de luxe levensstijl van de elite dan aan zijn behoeftige bevolking.
„Noord-Korea is een socialistische dictatuur waarin de Kim-familie als goden worden vereerd. Het regime is zeer kundig in het controleren van alle gedrag en gedachten van de burgers”, legt Cho uit. Volgens hem is een op de vijf huishoudens betrokken bij het toezicht op andere burgers – een arbeidspotentieel dat beter te benutten is.
Dat betekent niet dat de tijd stilstaat in Noord-Korea. De ontberingen van de jaren negentig veranderden veel, aldus Cho. „De planeconomie stortte in.” Daarna ontstond een soort duale economie, met restanten van de planeconomie naast een gedoogde zwarte markt waarop burgers handelden in spullen die uit China gesmokkeld waren. „Dit leidde tot een bezittende klasse, de donju [meesters van geld], die leningen kon verstrekken. Daarnaast ontstond een grootschalige cultuur van steekpenningen betalen en omkopen.” Daardoor konden straffen soms worden afgekocht of knepen autoriteiten een oogje toe wanneer burgers zich overgaven aan te kapitalistische activiteiten. In zowel 2020 als 2021 stond Noord-Korea bovenaan de corruptie-index van Trace International, een organisatie die internationaal omkoping in kaart brengt.
Nadat Kim Jong-un eind 2011 was aangetreden, nam volgens Cho de handel in Noord-Korea toe en werden bescheiden vormen van marktwerking gedoogd. Dat aanvankelijke optimisme eindigde met nieuwe, hardere VN-sancties tegen het land en de uitbraak van de coronapandemie.
De strafmaatregelen van de Verenigde Naties zijn in de loop der jaren aangepast, en hebben uiteenlopend effecten op de economie gehad. Cho: „De eerste [nadat Noord-Korea in 2006 met kernproeven begon] richtten zich vooral op sectoren die het massavernietigingswapenprogramma mogelijk maakten. Die sancties hadden niet zoveel invloed op de bredere economie.”
Breekpunt vormden de strafmaatregelen van 2017, tijdens het hoogoplopende conflict – toen Trump dreigde met „fire and fury” – tussen Kim Jong-un en de Amerikaanse president Donald Trump. „Die sancties waren écht gericht op de belangrijkste exportproducten van Noord-Korea: kleding, steenkool, ijzererts, vis en zeevruchten, en meer.” Ook moest het land zijn dwangarbeiders uit het buitenland terugtrekken. Dat raakte de Noord-Koreaanse economie in het hart.
De Covid-pandemie had een vergelijkbaar effect. Sinds januari 2020 zitten de Noord-Koreaanse grenzen potdicht en is alle import en export lange tijd stilgelegd. Het land legt zichzelf zo nog strengere beperkingen op dan de VN-sancties gebieden. „Vooral de gedoogde zwarte markt is hard geraakt. Kim Jong-un zet weer vol in op een centraal geleid bestuur.”
Staat de Noord-Koreaanse economie op instorten? Cho lacht. Sinds 1990 is dat namelijk eindeloos vaak voorspeld – en het is nooit uitgekomen. „Zoiets is sowieso al moeilijk te voorspellen, en bij Noord-Korea helemaal niet. Dat land tart alle gangbare theorieën om de economische voortgang te voorspellen, zo blijkt steeds opnieuw.” Toch denkt Cho dat Pyongyang zich te zijner tijd gedwongen ziet tot buitenlandse samenwerking. „Het regime moet de controle versoepelen om de macht te kunnen behouden.”
Voor de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in, die in mei aftrad, was toenadering tot Noord-Korea speerpunt in het beleid. Volgens critici ging hij daarbij veel te ver. Meer dan wat iconische fotomomenten leverden zijn eindeloze inspanningen niet op. Zelfs op het aanbod Covid-vaccins en andere medische hulp te leveren, reageerde Pyongyang slechts met stilzwijgen.
Toch blijft Seoul klaarstaan om de communistische buur te helpen, wanneer de Noord-Koreanen zich daarvoor openstellen. Cho: „Wanneer ze afstand doen van hun kernwapens, kunnen we ze alles geven wat ze maar willen. Er staan hier pakhuizen vol computers die direct de grens over kunnen, en veel burgers willen naar Noord-Korea om hulp te bieden waar die nodig is. Als het mogelijk wordt, ga ik iedere zaterdag met mijn kinderen naar Noord-Korea om te helpen waar ik kan.”
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 15 augustus 2022 in NRC.
Die Arbeit gleicht einem Puzzle und ist manchmal schlicht intelligentes Rätselraten: Ein Team der südkoreanischen Zentralbank versucht auf kreative Weise, das Wirtschaftswachstum von Nordkorea zu bestimmen. Dabei hilft auch, auf rauchende Schornsteine zu achten.
In Seoul besuchte ich die Zentralbank von Südkorea, wo ich den Leiter des Nordkorea-Forschungsteams Cho Tae-hyoung interviewte. Sein Team schätzt jährlich das BIP Nordkoreas und untersucht, wie es um die Wirtschaft des totalitären Landes bestellt ist.
Lesen Sie meinen Artikel hier: Mit Satellitenbildern entschlüsselt – Was über Nordkoreas Wirtschaft bekannt ist
Het gebeurt vrijwel nooit in Zuid-Korea: het terugsturen van Noord-Koreaanse vluchtelingen tegen hun wil naar hun thuisland. Nieuws over en beelden van de deportatie van twee vissers in 2019 domineren al dagen het Zuid-Koreaanse nieuws. ,,De [vorige] regering heeft deze twee vissers de dood in gestuurd terwijl ze hen conform de wetgeving in Zuid-Korea had moeten opnemen”, zei een woordvoerder van president Yoon Suk-yeol zondag.
De twee mannen maakten in november 2019 de oversteek naar Zuid-Korea via een bootje langs de oostkust. Daar werden ze aangehouden en ondervraagd. Uit verhoor zou zijn gebleken dat er een sterk vermoeden was dat het duo de overige zestien leden van hun bemanning op brute wijze met een hakbijl en hamer om het leven hadden gebracht – en vervolgens de wijk naar het zuiden hadden genomen. Zulke schurken hoeven we hier niet, dacht de regering van Moon Jae-in, die van 2017 tot afgelopen mei regeerde. Het tweetal werd een week na hun aankomst teruggestuurd naar Noord-Korea.
Het Zuid-Koreaanse ministerie van Eenwording deelde maandag voor het eerstvideobeelden van de hardhandige overdracht van de vissers over de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, nadat enkele dagen eerder al foto’s werden gepubliceerd. Er is duidelijk te zien dat een van de mannen zich verzet tegen de deportatie. Sindsdien wordt via de media een discussie tussen Chung Eui-yong, nationaal veiligheidsadviseur van de vorige regering-Moon, en vertegenwoordigers van de kersverse president Yoon.
Laatstgenoemden beweren dat het terugsturen van de mannen in strijd is met de Zuid-Koreaanse Grondwet. Die stelt namelijk dat alle burgers van Noord-Korea recht hebben op een Zuid-Koreaans paspoort als ze dat land of een Zuid-Koreaanse ambassade elders weten te bereiken. Alleen Noord-Koreanen die expliciet aangeven terug te willen naar hun land van herkomst, omdat hun bootje bijvoorbeeld per ongeluk aan de weerszijde van de grens is beland, mogen worden teruggestuurd. Dat gold niet voor de twee vissers, die hadden aangegeven een verblijfsvergunning te willen aanvragen.
Onzin, beweert Chung. ,,Dit zijn geen personen die één of twee mensen hebben vermoord. Dit zijn notoire, verschrikkelijke moordenaars”, aldus de voormalige veiligheidsadviseur in een verklaring. Hij betwist dat de twee volgens de Grondwet asiel moet worden verleend. ,,Onze nationale wetgeving stipuleert dat criminelen die niet-politieke en ernstige misdrijven hebben gepleegd, zoals moord, dienen te worden uitgezet”. Zij zouden door de massamoord geen recht hebben op een vluchtelingenstatus.
Daarop sloeg de huidige perswoordvoerder weer terug. ,,Het is een serieus probleem om de Noord-Koreaanse vissers tot ‘verschrikkelijke moordenaars’ te bestempelen zonder een gedegen onderzoek. De overheid had dit in lijn met onze wet grondig moeten onderzoeken en dan pas met een conclusie komen”. Dat de twee binnen een week werden teruggestuurd, zou bewijzen dat van een diepgravend onderzoek geen sprake is geweest. Ook zijn ze niet aangeklaagd of veroordeeld voor ze werden uitgezet.
Ook heersen er twijfels over of de vissers wel echt wilden overlopen naar Zuid-Korea. Volgens Chung zei het tweetal hier niets over tot op het laatste moment en wilden ze enkel straf voor de massamoord ontlopen, maar Choi stelt dat er handgeschreven brieven zijn waarin de mannen hun wens uitdrukten om in Zuid-Korea te blijven.
De regering van Moon Jae-in ondernam jarenlang verwoede toenaderingspogingen tot Noord-Korea in de hoop het regime van Kim Jong-un tot een vreedzamer beleid en nucleaire ontwapening te bewegen. Het leverde indrukwekkende beelden op, van Kim en Moon die hand in hand over de grens stapten en samen boompjes plantten. Maar concreet veranderde er niets: Pyongyang behield haar kernwapens, trok zich terug uit de gesprekken, blies en inter-Koreaans verbindingskantoor op en testte afgelopen halfjaar een recordaantal raketten. Moons regering kreeg veel kritiek te verduren: het zou de mensenrechtensituatie in het Noorden negeren om de goede vrede met Kim te bewaren, ngo’s die zich voor Noord-Koreanen inzetten kregen te maken met weerstand vanuit de overheid en andere belangrijke politieke problemen werden genegeerd omdat Moon steeds met de noorderbuur bezig was.
Dat Seoul de Noord-Koreanen zou hebben teruggestuurd op verzoek van Pyongyang werd door Chung met klem ontkend. ,,Het was de Zuid-Koreaanse overheid die het Noorden vroeg om de twee mannen terug te nemen”. De regering van Yoon opent een onderzoek naar de uitzetting, waarbij vervolging van voormalige ambtenaren niet is uitgesloten.
Human Rights Watch veroordeelde de reputatie en stelde dat Moon ,,zo wanhopig was om de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un tevreden te stellen” dat hij ,,schaamteloos basale principes van mensenrechten en medemenselijkheid aan zijn laars lapte”. Suzanne Scholte van de North Korea Freedom Coalition zei ,,fysiek onwel” te zijn geworden van de beelden. Ze zei dat de uitzetting neerkomt op ,,medeplichtig zijn aan moord”. De kans is groot dat de vissers in Noord-Korea de doodstraf krijgen of veroordeeld worden tot een strafkamp.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 19 juli in NRC.
Voor NRC keek ik naar de Koreaanse remake van La Casa de Papel, die zich afspeelt tijdens de hereniging van Noord- en Zuid-Korea. Het grootste manco van de serie is dat er zo’n dijk van een origineel is.
Het grootste probleem met een remake van La Casa de Papel is dat er al een dijk van een origineel bestaat – dat hooguit twee seizoentjes te lang doorgaat. De verder oerdegelijke Zuid-Koreaanse versie die nu op Netflix te zien is, voegt hier helaas weinig aan toe: noch als variatie op een van de betere Netflix-titels van de laatste jaren, noch als serie uit één van de beste landen voor series en films van dit moment.
Money Heist: Korea speelt zich af in de nabije toekomst, wanneer Noord- en Zuid-Korea middenin een lang begeerd proces tot hereniging zijn. Burgers kunnen over en weer reizen, al zien we louter Noord-Koreanen zich met verwachtingsvolle blikken richting het zuiden haasten. De huidige Joint Security Area, bekend van de blauwe onderhandelingshuisjes en militairen die elkaar op enkele meters strak aankijken op de inter-Koreaanse grens, is vervangen door een Joint Economic Area – tevens de ondertitel van de serie. Aldaar staat een gezamenlijk beheerde Koreaanse Munt, die de eenheidsvaluta van het herenigde Koreaanse schiereiland drukt – het doelwit van een team zeer goed voorbereide bankovervallers.
Tot zover de Koreaanse eigenzinnigheden van de serie, want verder volgen de afleveringen grotendeels het script van het Spaanse origineel. Voor mensen die dat al gezien hebben, bevat de Koreaanse evenknie dus weinig verrassingen. Hooguit is het interessant voor Zuid-Koreaanse kijkers – of mensen die zó extreem fan van La Casa de Papel zijn dat ze na vijf seizoen en tal van interviews en behind the scenes-oprekkerij snakken naar iets ‘nieuws’ rond het concept.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/06/data87631017-cf3f94.jpg)
Ook de karakters zijn hetzelfde als in het origineel, waarbij met name voor Tokyo (Jeon Jong-seo, bekend uit Burning) en de Professor (Yoo Ji-tae, bekend uit klassieker Oldboy) grote acteursnamen van stal zijn gehaald. Kijkers van Squid Game zullen in Berlin (gespeeld door Park Hae-soo) de jeugdvriend van de hoofdpersoon herkennen. De directeur van de Munt is zo mogelijk een nóg laffere en onuitstaanbaardere kwal dan in de Spaanse versie. Een minpunt is dat de achtergrondverhalen van de hoofdpersonages soms wel erg kort en algemeen zijn. Die bieden zo geen diepere lagen en drijfveren aan de karakters in kwestie. Bij sommige personages, met name Tokyo en de Professor, vraag je je soms af waar ze het allemaal voor doen en mis je de Spaanse steracteurs. Een verborgen parel is juist Denver, die in de Koreaanse versie zeer sterk uit de verf komt.
Waar Money Heist: Korea zich in onderscheidt, is de dynamiek rondom de hereniging van Noord- en Zuid-Korea. Zo geven het feit dat Berlin een Noord-Koreaanse strafkampoverlevende is en Tokyo een communistische oud-militair wel degelijk een eigen draai aan de serie. Spannend en prikkelend is ook hoe tachtig jaar divisie voor moeilijkheden zorgt in de samenwerking tussen Noord- en Zuid-Koreanen – zowel bij de good als bij de bad guys. Zuid-Koreaanse thrillerseries blinken dikwijls uit in het creëren van de meest verbluffende intriges. Daar leent het script van La Casa de Papel zich uitstekend voor en met enkele variaties wordt daar in de Koreaanse versie nog wat extra pit aan gegeven. Ook het creëren van snijbare spanning, een ander talent van de Koreaanse serie-industrie, wordt ook hier weer hoog opgevoerd.
Dat alles brengt enkele aardige en originele elementen met zich mee, maar uiteindelijk doet de serie een beetje overbodig aan bovenop het Spaanse origineel. Voor wie na het vijfde (en laatste) seizoen van La Casa de Papel nog steeds geen genoeg heeft gekregen, is het misschien beter om te wachten op spin-off-serie Berlin die in 2023 wordt verwacht.
Een eerdere versie van deze recensie verscheen op 28 juni 2022 bij NRC.
Ik was ik te gast bij VPRO Bureau Buitenland om samen met Paul Verhagen te spreken over het bezoek van de Amerikaanse president Joe Biden aan Zuid-Korea en Japan, waarbij ook de Covid-situatie in en raketproeven van Noord-Korea ter sprake kwamen. Het fragment is hier terug te luisteren: