In Broederstrijd in Korea gaat historica Sheila Miyoshi Jager in op hoe de opsplitsing van Korea in 1945 uiteindelijk zou uitmonden in de Koreaanse Oorlog (1950-1953) en hoe dit conflict zeven decennia sinds de wapenstilstand continu na blijft etteren. Voor NRC Handelsblad recenseerde ik dit boek.

Toen de Verenigde Naties met een leger van ruim twintig nationaliteiten ingreep in de Koreaanse Oorlog wachtte een onverwachte uitdaging om in de eetgewoonten van alle militairen te voorzien. Voor de Turken werd een dieet zonder varkensvlees geregeld via een Japanse visconservenfabriek. Grieken wensten op het orthodox paasfeest vijftien levende lammeren voor hun feestmaal. De meeste Indiërs wilden weer alleen een vegetarisch potje. Ook de kleding was soms een probleem: een Thailander mat gemiddeld korter dan een Nederlander.

In Broederstrijd in Korea gaat historica Sheila Miyoshi Jager in op hoe de opsplitsing van Korea in 1945 uiteindelijk zou uitmonden in de Koreaanse Oorlog (1950-1953) en hoe dit conflict zeven decennia sinds de wapenstilstand continu na blijft etteren. Hoewel het het eerste grote ‘hete’ conflict van de Koude Oorlog was en een van de meest vernietigende slagvelden van de twintigste eeuw opleverde, staat de strijd bekend als de ‘Vergeten Oorlog’.

De tekst begint in 1945 bij de dekolonisatie én opdeling van Korea. Besproken wordt hoe Washington en Moskou beide Korea’s inrichtten naar hun eigen voorbeeld – met uiteindelijk desastreuze gevolgen. De helft van de totale tekst is vervolgens gewijd aan de Koreaanse Oorlog, waarna nog hoofdstukken volgen over de Koude Oorlog en de periode sindsdien.

Broederstrijd in Korea bevat veel interessante analyses en anekdotes, die zelfs voor veel kenners nog onbekend zullen zijn. De voorbeelden van lomp gedrag waarmee de Chinese dictator Mao Zedong Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov treiterde, zijn bijzonder geestig. En bij vredesbesprekingen kreeg de Amerikaanse onderhandelaar een kinderstoeltje en de Noord-Koreaanse vertegenwoordiger een extra hoge stoel. ‘Generaal Nam Il [stak] een goede 30 centimeter boven mijn onwillig verlaagde positie uit’, memoreert de Amerikaan.

Omkoping

Interessant is ook hoe de complexiteit van het ‘Koreaanse vraagstuk’ aan de oppervlakte komt wanneer de Amerikaanse president Jimmy Carter voorstelt de tienduizenden Amerikaanse troepen terug te trekken uit Zuid-Korea. Niet alleen was de Zuid-Koreaanse president Park Chung-hee (die zelfs Amerikaanse congresleden omkocht om de aftocht te voorkomen) hiertegen gekant, maar ook vijanden China en de Sovjet-Unie bleken de ‘imperialistische’ militairen toch liever op het schiereiland te houden – om de impulsieve Kim Il-sung in toom te houden. Miyoshi Jager zet verder uitstekend uiteen hoe het ook niet altijd koek en ei was tussen bondgenoten Washington en Seoul.

De ongekende wreedheid van de Koreaanse Oorlog komt in het bijzonder aan bod in het hoofdstuk over de krijgsgevangenkampen. Voor dit deel put Miyoshi Jager uit persoonlijke ervaringen van geïnterneerden, waaruit uitgebreid geciteerd wordt. Daardoor wordt het leed van de veelal jonge militairen voelbaar.

Jammer dus dat elders in het boek de persoonlijke ervaringen dun gezaaid zijn. Er worden soms citaten aangehaald van burgers, maar de focus blijft op de machthebbers en gezagvoerende militairen. Dit resulteert erin dat het boek een prima overzicht geeft van het verloop van de strijd en de politieke ontwikkelingen in beide Korea’s, de VS, China en de Sovjet-Unie – maar dat het maatschappijbeeld in Noord- en Zuid-Korea weinig aan het licht komt.

Broederstrijd in Korea verscheen in 2013 al in het Engels, maar is nu voor het eerst in Nederlandse vertaling beschikbaar. De flaptekst belooft dat het boek is bijgewerkt ‘tot de ontmoeting van de Koreaanse leiders met de Amerikaanse president Trump in 2019’. Frappant en slordig dus dat Trump na de derde alinea van het voorwoord nergens in het boek meer genoemd wordt.

Mao en Chroesjtsjov

Zulke uitglijders bevat het boek verder niet. Wel overheerst vaker het gevoel dat gebeurtenissen van enorm belang voor de Koreaanse Oorlog wel héél kort besproken worden. De amfibische landing bij Incheon moet het met twee luttele alinea’s doen. Dat terwijl dit een van de meest imposante (en riskante) militaire manoeuvres van de twintigste eeuw was, die bovendien de intrede van het VN-commando in de Koreaanse Oorlog inluidde en de volledige verovering van Zuid-Korea ternauwernood wist te stoppen. Ook de wapenstilstand van 1953 die na twee jaar onderhandelen eindelijk zorgde voor een einde van de strijd wordt in anderhalve alinea afgedaan.

Dat terwijl andere zaken die hooguit zijdelings betrekking hebben op het inter-Koreaanse conflict in paginalange beschouwingen uiteen worden gezet. Zo wordt lang uitgeweid over de slechte persoonlijke band tussen Mao en Chroesjtsjov, terwijl maar matig duidelijk wordt gemaakt hoe dit de Noord-Koreaanse leider Kim Il-sung de kans gaf beide communistische heersers tegen elkaar uit te spelen. Vaker passeren lange historische bespiegelingen over China, de Sovjet-Unie en de VS de revue, zonder dat duidelijk wordt wat dit betekent voor het Koreaanse broedervolk waar het boek eigenlijk over zou gaan.

De vertaling van het boek is uitstekend verzorgd. Ondanks de informatiedichtheid en soms bijna academische formuleringen leest de tekst vlot weg.

Door het te kort uiteenzetten van cruciale gebeurtenissen en het juist lang uitweiden over bijzaken is het soms niet geheel duidelijk wat de auteur nu eigenlijk wil bespreken in haar boek. Lezers die een heldere studie van het conflict zoeken, zijn beter af bij Max Hastings standaardwerk De Koreaanse Oorlog. Toch levert Miyoshi Jager een mooie monografie af met veel interessante analyses en nieuwe informatie, die voor liefhebbers de moeite waard is.

Een eerdere versie van deze recensie verscheen op 16 oktober 2020 in NRC Handelsblad.