Nu te beluisteren: bij de BNR Perestroijkast mocht ik eenmalig co-host zijn & sprak ik met Floris Akkerman over de banden tussen Noord-Korea en de Sovjet-Unie/Rusland.
Luister hier de podcast of druk hieronder op de play-knop:
Een Noord-Koreaanse arbeider heeft een Nederlands scheepsbouwbedrijf aangeklaagd voor het profiteren van jarenlange zware, vrijwel geheel onbetaalde arbeid die de Noord-Koreaan moest verrichten op een Poolse werf. Volgens de arbeider, die werkdagen van 12 uur of langer moest maken onder onveilige omstandigheden, wist het Nederlandse bedrijf dat er Noord-Koreanen werden uitgebuit op de werf Crist S.A., maar bleef het daarmee zaken doen.
Advocatenkantoor Prakken d’Oliveira heeft maandag aangifte gedaan van ‘opzettelijk voordeel trekken uit de uitbuiting van een ander’, wat strafbaar is volgens Nederlandse mensenhandelwetgeving (artikel 273f, lid 1, sub 6).
Het OM heeft nog niet laten weten of het tot vervolging overgaat. Het kantoor wil niet zeggen tegen welk bedrijf de zaak is aangespannen. ,,We willen het Openbaar Ministerie niet voor de voeten lopen”, zegt advocaat Barbara van Straaten aan de telefoon.
Er zijn aanwijzingen dat het om Damen gaat. Op de scheepslijst van Crist is Damen Maaskant Shipyards Stellendam het enige Nederlandse bedrijf dat na 2003 materialen heeft afgenomen bij de werf. Een woordvoerder van het bedrijf zegt niet van een aangifte op de hoogte te zijn.
De Zuid-Hollandse onderneming nam voor het laatst in 2014 drie schepen af bij Crist. Damen gaf eerder toe in het verleden met Noord-Koreanen te hebben gewerkt, maar zegt hier inmiddels mee te zijn gestopt. Op andere Poolse werven verrichten Noord-Koreanen bouw- en herstelwerkzaamheden voor meer Nederlandse bedrijven.
Naar schatting 150.000 Noord-Koreaanse arbeiders werken in het buitenland, waar zij continu in de gaten gehouden worden door agenten van de Noord-Koreaanse staat. Het grootste deel van hen bevindt zich in China, Rusland en het Midden-Oosten. Bijna altijd moeten de arbeiders vrijwel hun gehele loon afstaan aan Pyongyang, dat de export van staatsburgers gebruikt om aan harde valuta te komen.
De arbeiders krijgen vaak geen pauze, nauwelijks verlof en moeten ook in het buitenland verplicht propaganda-onderricht volgen. VN-sancties dicteren dat uiterlijk in december 2019 alle Noord-Koreaanse arbeiders teruggestuurd moeten zijn naar hun thuisland.
Bedrijven kiezen vaak voor het inhuren van Noord-Koreanen omdat zij zo goedkoop zijn. ,,Veel goedkoper dan wanneer je je zou houden aan het arbeidsrecht dat in de EU is afgesproken”, zegt van Straaten. Dat de naam van de arbeider anoniem is gehouden, is geen overdreven voorzichtigheid. Noord-Koreanen die vluchten en uit de school klappen over misstanden die het regime van Kim Jong-un begaan, worden geregeld bedreigd en geïntimideerd. Vaak dreigt Pyongyang hun achtergebleven familieleden te straffen als ze niet zwijgen en terugkeren naar Noord-Korea.
Ook de Noord-Koreaanse arbeider blijft uit veiligheidsoverwegingen anoniem. Het is niet bekend waar hij momenteel verblijft en in welke jaren hij in Polen werkzaam was.
Op de werf van Crist werkten tientallen Noord-Koreanen. Prakken d’Oliveira wijst erop dat er eerder signalen waren dat er sprake was van dwangarbeid op de werf.
Prakken d’Oliveira beticht de scheepsbouwer niet van uitbuiting maar wel van het financieel profiteren daarvan – ook strafbaar. ,,Onze cliënt stelt op basis van wat hij daar heeft opgemerkt en hoe de boel georganiseerd was op de werf dat het bedrijf wist van de uitbuiting”, aldus Van Straaten. Ook wijst ze erop dat er eerder sterke signalen waren dat er sprake was van dwangarbeid bij Noord-Koreanen op de werf. “Als je dan niet laat uitzoeken wat er gebeurd is, heb je niet voldaan aan je onderzoeksplicht”, zegt Van Straaten.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 8 november in nrc.next en NRC Handelsblad.
Honderden Noord-Koreaanse arbeiders werken onder Noord-Koreaanse dwang in Polen. Het Noord-Koreaanse systeem van onderdrukking en mensenrechtenschendingen dat het Westen zo verfoeit, wordt zo in een microvariant geïmporteerd naar Europa. Bovendien spekken Polen en de EU de kas van het dictatoriale regime. Dat blijkt uit een rapport van het Leiden Asia Centre.
Voor OneWorld schreef ik een artikel over deze praktijken, waarvoor ik ook sprak met de onderzoekers. Dat artikel is hier te lezen.
Eerder schreef ik voor NRC een stuk over een documentaire waarin journalisten van VICE op bezoek gaan bij Poolse bedrijven die gebruik maken van Noord-Koreaanse dwangarbeiders. De video is hier terug te zien.
In geen enkel land ter wereld worden mensenrechten op zo’n massale schaal geschonden als in Noord-Korea. Daar doe je als EU-lidstaat geen zaken mee, zou je denken.
Toch wel dus. Met een sterk staaltje onderzoekswerk, ontdekten VICE-verslaggevers dat in Polen honderden Noord-Koreaanse dwangarbeiders werken. Het loon dat zij hiermee verdienen, verdwijnt geheel of zo goed als geheel in de zakken van het regime van dictator Kim Jong-un. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de ellenlange werkweken die dwangarbeiders uit “het meest gesloten land ter wereld” maken.
Voor Engelse ondertiteling, klik rechts onderin op CC en selecteer “English”
De aanwezigheid van Noord-Koreanen in Polen kwam aan het licht door een opmerkelijk nieuwsbericht. Op een scheepswerf was bij een ongeluk een medewerker om het leven gekomen. Zijn vaderland: Noord-Korea. VICE ging in Polen kijken of er nog meer Noord-Koreanen werkten, onder welke omstandigheden dit gebeurde en wie hen in dienst nam.
Een VN-rapport uit 2015 luidde de noodklok over Noord-Koreaanse dwangarbeiders in het buitenland. Zij zouden door de regering gestuurd worden naar China, Rusland en het Midden-Oosten. Daar werken zij soms wel 16 uur per dag of meer onder erbarmelijke omstandigheden. Betaald krijgen ze niet of nauwelijks: het geld gaat linea recta naar het regime, dat hier naar schatting jaarlijks meer dan 1,5 miljard dollar mee opstrijkt.
In een eerdere documentaire ging VICE langs bij een houtbedrijf in Rusland, dat Noord-Koreaanse dwangarbeiders in dienst had.
Hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden Remco Breuker, die ook in de documentaire aan het woord komt, houdt zich met het onderzoeksproject “Slaves to the System” al langere tijd bezig met onderzoek naar de aanwezigheid van Noord-Koreaanse dwangarbeiders in EU-landen. In een telefonisch interview spreekt Breuker zijn afschuw uit over de werkomstandigheden van Noord-Koreanen in Polen en andere landen:
“Er is sprake van uitbuiting van arbeiders en er worden sancties tegen Noord-Korea geschonden. Maar daarnaast is nog iets aan de hand. Uit getuigenverklaringen is gebleken dat het repressieve Noord-Koreaanse systeem, inclusief de politieke indoctrinatie en zware straffen, ook wordt geëxporteerd. In andere woorden: dezelfde mensenrechtenschendingen als in Noord-Korea vinden plaats op de plekken waar Noord-Koreaanse arbeiders werken en wonen.”
Volgens Breuker moeten we Noord-Korea niet als een staat zien, maar veeleer als “het grootste illegale uitzendbureau ter wereld” en als “een familiebedrijf”. Breuker lichtte dit in een eerdere analyse in nrc.next toe:
“Noord-Korea is een ideaal neoliberaal conglomeraat dat erin slaagde de staat te privatiseren. Het land als staat behandelen is dan ook zinloos: de staat is slechts een bij de VN geregistreerde lege huls voor de echte nv. Internationale kritiek wordt alleen gevoeld als het van invloed is op omzet, winst en uitkering aan aandeelhouders. De heersende logica is louter die van kapitaal en zelfbehoud, niet die van een staat.”
Dit artikel verscheen op 21 mei 2016 op de website van NRC.