In Zuid-Korea wordt een humoristisch praatprogramma ingezet om de geesten rijp te maken voor hereniging met Noord-Korea. „De Kim-familie haat deze show.” Ik bezocht in Seoul voor NRC een opname van Nu onderweg om je te ontmoeten en sprak met de bedenker, producer, presentator en meerdere deelnemers

‘Toen Ho Chi Minh overleed, vonden ze alleen een paar oude schoenen”, vertelt een hoogleraar op een Zuid-Koreaanse tv-set over de gewezen Noord-Vietnamese communistische leider. „De Noord-Koreaanse dictator Kim Il-sung probeerde zich altijd aan Ho te spiegelen, maar was een van de rijkste tirannen van de twintigste eeuw”, zegt de hoogleraar.

In de studio in Goyang, een satellietstad van Seoul, worden opnames gemaakt van het Zuid-Koreaanse tv-programma Nu onderweg om je te ontmoeten, een komisch praatprogramma dat gemaakt wordt met de expliciete doelstelling Noord- en Zuid-Koreanen dichter bij elkaar te brengen. Oeh- en aah-klanken galmen door de studio, waar ondanks het zware onderwerp de gesprekken veelvuldig door gelach en geklap worden onderbroken.

Het is aanstaande vrijdag 9 september precies 74 jaar geleden dat in Pyongyang de ‘Democratische Volksrepubliek Korea’ werd uitgeroepen, zoals Noord-Korea formeel heet. Een paar weken eerder had Zuid-Korea een onafhankelijke staat geproclameerd. Daarmee werd de tweedeling van het schiereiland, die al sinds 1945 een feit was, geïnstitutionaliseerd. Het oorspronkelijke plan was dat uiterlijk 1950 de hereniging zou zijn afgewikkeld, maar zoals we in 2022 kunnen zien is de divisie nog hoogst actueel.

Dat de Koreaanse hereniging nog altijd een verre toekomstdroom lijkt, ligt in ieder geval niet aan Nu onderweg om je te ontmoeten. De energieke show probeert al ruim tien jaar met meerdere formats de Koreaanse harten rijp te maken voor het herenigingsideaal. Meerdere Noord-Koreaanse vluchtelingen die te gast waren in een uitzending prezen het programma – hierdoor zouden Zuid-Koreaanse kijkers hen als echte, volwaardige mensen leren kennen. Noord-Koreaanse ballingen hebben in Zuid-Korea vaak te maken met discriminatie.

De set in de studio doet denken aan Panmunjom, het terrein op de grens tussen beide Korea’s waar onderhandelingen tussen de landen plaatsvinden. De blauwe VN-huisjes zijn nagebouwd en er wapperen vlaggen van de Verenigde Staten, Zuid-Korea en de zogeheten ‘Herenigingsvlag’. Die laatste doet dienst als vervanging van het Noord-Koreaanse dundoek, dat volgens Zuid-Koreaanse wetgeving niet zomaar mag worden opgehangen en op tv uitgezonden.

Op deze maandagmiddag gaat het programma in op de Noord-Koreaanse bijdrage aan de Vietnamoorlog, waarbij een hoogleraar, journalist en een gevluchte Noord-Koreaanse oud-diplomaat zijn aangeschoven. Er is bewust voor gekozen om K-popzanger Kim Jong-min (42) uit te nodigen om mee te praten, al heeft hij geen expertise in Noord-Koreaanse geschiedenis. „Hij kan de rol van de kijker vervullen, als iemand die generieke vragen stelt”, zegt Jang Hee-Jeong (47), schrijver en bedenker van het programma. „Ik wil dat het gesprek flexibel verloopt, het moet een sfeer hebben zoals je met vrienden zou kletsen.”

Terug in de studio vertelt een deskundige: „Noord-Koreanen moesten Vietnamees leren spreken, om zo te verbergen dat het land daar meevocht tegen de Verenigde Staten.” Pyongyang had immers kritiek geleverd op de keuze van Amerika om actief mee te vechten in de Vietnamoorlog en gaf zelf pas in 2018 openlijk toe Noord-Koreanen naar Vietnam te hebben gestuurd. „Zelf kregen de militairen van het propaganda-apparaat te horen dat ze moesten verbergen dat ze Noord-Koreaans waren om te voorkomen dat Amerikaanse soldaten doodsbang voor ze op de vlucht zouden slaan.” Opnieuw gelach en gejoel.

Jonger publiek

Bij gesprekken over straaljagerpiloten regent het al snel referenties aan We Were Soldiers en de nieuwe Top Gun. De regie verlevendigt de opnames vaak met special effects, zoals een babystemmetje voor Kim Jong-un en wat boing- en knalgeluiden bij een grappig moment.

De show heeft openlijk als doel om de hereniging van Noord- en Zuid-Korea te promoten. „Met name onder jongeren is hier weinig interesse voor”, vertelt producer Kim Gun-rae (46). „We hebben de afgelopen jaren veel menselijke verhalen gedeeld. Daar begint hereniging mee. We richten ons nu meer op historische kwesties om het publiek daarmee bekend te maken.”

Een jaar geleden werd de vorm van de show aangepast. „Er keken voorheen vooral zestigers en zeventigplussers naar die familiewortels in Noord-Korea hadden, een kleine groep”, vervolgt Kim. Nu mikken de makers op kijkers tussen de twintig en vijftig. Over in hoeverre dat tot nu toe gelukt is, doen de makers geen uitspraak.

Het originele concept was een echte variety-show, waarin razendsnel gewisseld werd tussen analyses van Noord-Koreaanse tradities, gesprekken met vluchtelingen en spelletjes en sketches. Standaard was een groep van tien tot vijftien Noord-Koreanen te gast, meestal vrouwen, die geïnterviewd werden door een vaak volledig mannelijk presentatoren-team. „We gingen echt in op de Noord-Koreaan als mens en individu, om hen aan Zuid-Koreanen voor te stellen”, aldus Jang. „Aan de hand daarvan kwamen culturele gebruiken, eten en vermaak aan bod.”

Dat leidde vaak tot hilarische scènes, zoals een Noord-Koreaans avondje drank hijsen dat wordt nagespeeld. Wanneer een ‘kameraad’ een shotje soju (Koreaanse rijstlikeur) ad fundum opdrinkt, wordt hij terechtgewezen: in Noord-Korea wordt dat als beledigend ervaren. Vervolgens moet na een potje armpje drukken niet de verliezer, maar de winnaar zuipen: die krijgt het schaarse luxegoedje dat alcohol is in Noord-Korea als beloning. Dit soort scènes waren een bijzonder onderdeel van het programma, omdat op een vermakelijke manier behoorlijk diep werd ingegaan op een specifiek aspect van het gewone Noord-Koreaanse leven.

Naar goed Zuid-Koreaans gebruik werd ook niet bezuinigd op heftige emoties. Al kun je bij Nu onderweg om je te ontmoeten moeilijk beweren dat die ongepast zijn. Noord-Koreanen praatten er openlijk over hun detentie in één van de beruchte strafkampen, het gescheiden worden van familieleden tijdens de vlucht en de brute onvrijheden en angsten die het dagelijks leven in Noord-Korea kenmerken.

„Een van de scènes die me het meeste bij is gebleven, is hoe geëmotioneerd een Noord-Koreaanse vluchteling, Shin Eun-hee, reageerde op haar Zuid-Koreaanse paspoort”, vertelt Jang. En dan niet omdat ze eindelijk een verblijfsstatus in de vrije wereld had, maar vanwege de tekst op pagina één. „Daar staat dat de Zuid-Koreaanse staat haar zal beschermen, waar ze ook heen reist. Dat ontroerde haar zo erg, dat ze die tekst dagelijks opnieuw las.”

Toch was het tijd om het concept te veranderen. „Het werd na acht jaar repetitief”, aldus Kim Gun-rae. „Er is nu ook veel meer informatie over Noord-Korea bekend bij burgers dan toen we met het programma begonnen, ook daar houden we rekening mee.” Wat niet veranderd is, is de doelstelling van Nu onderweg om je te ontmoeten. „Door historische gebeurtenissen van beide kanten van de grens te bekijken, leren we elkaar kennen als één volk – en wordt bijgedragen aan wederzijds begrip en aan hereniging.”

Waar het programma voorheen in korte, knallende segmenten inging op specifieke Noord-Koreaanse gebruiken en gebeurtenissen wordt nu een hele uitzending uitgetrokken voor één thema, dat negentig minuten lang wordt uitgediept. Nog altijd worden Noord-Koreaanse vluchtelingen actief betrokken bij het gesprek. Gaat dit de jonge kijker trekken? „We kozen deze special over de Vietnamoorlog vanwege de recente release van de nieuwe Top Gun”, geeft Jang toe.

Tegengaan van vooroordelen

Kritiek was er ook op het eerdere concept. Veel mensen vonden dat het leed van Noord-Koreanen gesensationaliseerd werd en dat er te veel grappen werden gemaakt middenin ernstige gesprekken. Jang, zelf afkomstig uit de comedy- en entertainmentwereld, nuanceert dit desgevraagd. „Je hoeft niet altijd maar serieus te zijn, er moet ook gelachen kunnen worden, sámen”, vertelt zij tussen twee opnamesessies door. Om te zorgen dat er daadwerkelijk een breder publiek naar de show kijkt, moet er ook vermaak zijn. „We hebben veel mensen de ogen geopend over Noord-Korea en veel opvattingen veranderd over Noord-Koreaanse vluchtelingen. Dat Zuid-Koreanen zien dat Noord-Koreanen ook vooral om hun families geven is belangrijk, dat verbindt.”

De meeste Noord-Koreaanse (oud-) deelnemers lijken niet ontevreden met de toon van Nu onderweg om je te ontmoeten. Vluchtelingen zeggen vaak dat de show bijdraagt aan het tegengaan van vooroordelen over en discriminatie van Noord-Koreanen in Zuid-Korea. „Ik kreeg een tweede kans om te leven, terwijl ik dacht dat mijn doodvonnis getekend was”, zegt de uit Noord-Korea gevluchte Han Soo-ae (32). „Dit programma slaat een brug tussen Noord- en Zuid-Koreanen en draagt bij aan wederzijds begrip. Daar draag ik graag zo veel als ik kan aan bij.” Dat vindt ook Lee Chol-un (36), die na een carrière bij de beruchte inlichtingendienst eind 2016 uit Noord-Korea vertrok. „Als Zuid-Koreanen de cultuur van Noord-Korea zouden kennen, zou samenwerking zoveel makkelijker gaan. Ik zie het vanuit mijn positie als mijn plicht om mensen hier te onderwijzen over Noord-Korea.”

Volgens Jang zijn opnames van Nu onderweg om je te ontmoeten veelvuldig op usb-sticks naar Noord-Korea gesmokkeld. „De Kim-familie haat deze show. Ze kunnen wel roepen dat het gefabriceerd is, maar hier zien kijkers Noord-Koreanen zelf aan het woord”, aldus de programmamaker.

„Jang is Kim Jong-uns grootste vijand”, voegt Kim lachend toe. „Zij heeft meer Noord-Koreaanse vluchtelingen geïnterviewd dan de [Zuid-Koreaanse] Nationale Veiligheidsdienst.”

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 5 september 2022 bij NRC.