Die Arbeit gleicht einem Puzzle und ist manchmal schlicht intelligentes Rätselraten: Ein Team der südkoreanischen Zentralbank versucht auf kreative Weise, das Wirtschaftswachstum von Nordkorea zu bestimmen. Dabei hilft auch, auf rauchende Schornsteine zu achten.
In Seoul besuchte ich die Zentralbank von Südkorea, wo ich den Leiter des Nordkorea-Forschungsteams Cho Tae-hyoung interviewte. Sein Team schätzt jährlich das BIP Nordkoreas und untersucht, wie es um die Wirtschaft des totalitären Landes bestellt ist.
Het gebeurt vrijwel nooit in Zuid-Korea: het terugsturen van Noord-Koreaanse vluchtelingen tegen hun wil naar hun thuisland. Nieuws over en beelden van de deportatie van twee vissers in 2019 domineren al dagen het Zuid-Koreaanse nieuws. ,,De [vorige] regering heeft deze twee vissers de dood in gestuurd terwijl ze hen conform de wetgeving in Zuid-Korea had moeten opnemen”, zei een woordvoerder van president Yoon Suk-yeol zondag.
De twee mannen maakten in november 2019 de oversteek naar Zuid-Korea via een bootje langs de oostkust. Daar werden ze aangehouden en ondervraagd. Uit verhoor zou zijn gebleken dat er een sterk vermoeden was dat het duo de overige zestien leden van hun bemanning op brute wijze met een hakbijl en hamer om het leven hadden gebracht – en vervolgens de wijk naar het zuiden hadden genomen. Zulke schurken hoeven we hier niet, dacht de regering van Moon Jae-in, die van 2017 tot afgelopen mei regeerde. Het tweetal werd een week na hun aankomst teruggestuurd naar Noord-Korea.
Het Zuid-Koreaanse ministerie van Eenwording deelde maandag voor het eerstvideobeelden van de hardhandige overdracht van de vissers over de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, nadat enkele dagen eerder al foto’s werden gepubliceerd. Er is duidelijk te zien dat een van de mannen zich verzet tegen de deportatie. Sindsdien wordt via de media een discussie tussen Chung Eui-yong, nationaal veiligheidsadviseur van de vorige regering-Moon, en vertegenwoordigers van de kersverse president Yoon.
Laatstgenoemden beweren dat het terugsturen van de mannen in strijd is met de Zuid-Koreaanse Grondwet. Die stelt namelijk dat alle burgers van Noord-Korea recht hebben op een Zuid-Koreaans paspoort als ze dat land of een Zuid-Koreaanse ambassade elders weten te bereiken. Alleen Noord-Koreanen die expliciet aangeven terug te willen naar hun land van herkomst, omdat hun bootje bijvoorbeeld per ongeluk aan de weerszijde van de grens is beland, mogen worden teruggestuurd. Dat gold niet voor de twee vissers, die hadden aangegeven een verblijfsvergunning te willen aanvragen.
Onzin, beweert Chung. ,,Dit zijn geen personen die één of twee mensen hebben vermoord. Dit zijn notoire, verschrikkelijke moordenaars”, aldus de voormalige veiligheidsadviseur in een verklaring. Hij betwist dat de twee volgens de Grondwet asiel moet worden verleend. ,,Onze nationale wetgeving stipuleert dat criminelen die niet-politieke en ernstige misdrijven hebben gepleegd, zoals moord, dienen te worden uitgezet”. Zij zouden door de massamoord geen recht hebben op een vluchtelingenstatus.
Daarop sloeg de huidige perswoordvoerder weer terug. ,,Het is een serieus probleem om de Noord-Koreaanse vissers tot ‘verschrikkelijke moordenaars’ te bestempelen zonder een gedegen onderzoek. De overheid had dit in lijn met onze wet grondig moeten onderzoeken en dan pas met een conclusie komen”. Dat de twee binnen een week werden teruggestuurd, zou bewijzen dat van een diepgravend onderzoek geen sprake is geweest. Ook zijn ze niet aangeklaagd of veroordeeld voor ze werden uitgezet.
Ook heersen er twijfels over of de vissers wel echt wilden overlopen naar Zuid-Korea. Volgens Chung zei het tweetal hier niets over tot op het laatste moment en wilden ze enkel straf voor de massamoord ontlopen, maar Choi stelt dat er handgeschreven brieven zijn waarin de mannen hun wens uitdrukten om in Zuid-Korea te blijven.
De regering van Moon Jae-in ondernam jarenlang verwoede toenaderingspogingen tot Noord-Korea in de hoop het regime van Kim Jong-un tot een vreedzamer beleid en nucleaire ontwapening te bewegen. Het leverde indrukwekkende beelden op, van Kim en Moon die hand in hand over de grens stapten en samen boompjes plantten. Maar concreet veranderde er niets: Pyongyang behield haar kernwapens, trok zich terug uit de gesprekken, blies en inter-Koreaans verbindingskantoor op en testte afgelopen halfjaar een recordaantal raketten. Moons regering kreeg veel kritiek te verduren: het zou de mensenrechtensituatie in het Noorden negeren om de goede vrede met Kim te bewaren, ngo’s die zich voor Noord-Koreanen inzetten kregen te maken met weerstand vanuit de overheid en andere belangrijke politieke problemen werden genegeerd omdat Moon steeds met de noorderbuur bezig was.
Dat Seoul de Noord-Koreanen zou hebben teruggestuurd op verzoek van Pyongyang werd door Chung met klem ontkend. ,,Het was de Zuid-Koreaanse overheid die het Noorden vroeg om de twee mannen terug te nemen”. De regering van Yoon opent een onderzoek naar de uitzetting, waarbij vervolging van voormalige ambtenaren niet is uitgesloten.
Human Rights Watch veroordeelde de reputatie en stelde dat Moon ,,zo wanhopig was om de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un tevreden te stellen” dat hij ,,schaamteloos basale principes van mensenrechten en medemenselijkheid aan zijn laars lapte”. Suzanne Scholte van de North Korea Freedom Coalition zei ,,fysiek onwel” te zijn geworden van de beelden. Ze zei dat de uitzetting neerkomt op ,,medeplichtig zijn aan moord”. De kans is groot dat de vissers in Noord-Korea de doodstraf krijgen of veroordeeld worden tot een strafkamp.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 19 juli in NRC.
Voor NRC keek ik naar de Koreaanse remake van La Casa de Papel, die zich afspeelt tijdens de hereniging van Noord- en Zuid-Korea. Het grootste manco van de serie is dat er zo’n dijk van een origineel is.
Het grootste probleem met een remake van La Casa de Papel is dat er al een dijk van een origineel bestaat – dat hooguit twee seizoentjes te lang doorgaat. De verder oerdegelijke Zuid-Koreaanse versie die nu op Netflix te zien is, voegt hier helaas weinig aan toe: noch als variatie op een van de betere Netflix-titels van de laatste jaren, noch als serie uit één van de beste landen voor series en films van dit moment.
Money Heist: Korea speelt zich af in de nabije toekomst, wanneer Noord- en Zuid-Korea middenin een lang begeerd proces tot hereniging zijn. Burgers kunnen over en weer reizen, al zien we louter Noord-Koreanen zich met verwachtingsvolle blikken richting het zuiden haasten. De huidige Joint Security Area, bekend van de blauwe onderhandelingshuisjes en militairen die elkaar op enkele meters strak aankijken op de inter-Koreaanse grens, is vervangen door een Joint Economic Area – tevens de ondertitel van de serie. Aldaar staat een gezamenlijk beheerde Koreaanse Munt, die de eenheidsvaluta van het herenigde Koreaanse schiereiland drukt – het doelwit van een team zeer goed voorbereide bankovervallers.
Tot zover de Koreaanse eigenzinnigheden van de serie, want verder volgen de afleveringen grotendeels het script van het Spaanse origineel. Voor mensen die dat al gezien hebben, bevat de Koreaanse evenknie dus weinig verrassingen. Hooguit is het interessant voor Zuid-Koreaanse kijkers – of mensen die zó extreem fan van La Casa de Papel zijn dat ze na vijf seizoen en tal van interviews en behind the scenes-oprekkerij snakken naar iets ‘nieuws’ rond het concept.
Jung Jaegu / Netflix
Ook de karakters zijn hetzelfde als in het origineel, waarbij met name voor Tokyo (Jeon Jong-seo, bekend uit Burning) en de Professor (Yoo Ji-tae, bekend uit klassieker Oldboy) grote acteursnamen van stal zijn gehaald. Kijkers van Squid Game zullen in Berlin (gespeeld door Park Hae-soo) de jeugdvriend van de hoofdpersoon herkennen. De directeur van de Munt is zo mogelijk een nóg laffere en onuitstaanbaardere kwal dan in de Spaanse versie. Een minpunt is dat de achtergrondverhalen van de hoofdpersonages soms wel erg kort en algemeen zijn. Die bieden zo geen diepere lagen en drijfveren aan de karakters in kwestie. Bij sommige personages, met name Tokyo en de Professor, vraag je je soms af waar ze het allemaal voor doen en mis je de Spaanse steracteurs. Een verborgen parel is juist Denver, die in de Koreaanse versie zeer sterk uit de verf komt.
Hereniging Noord- en Zuid-Korea
Waar Money Heist: Korea zich in onderscheidt, is de dynamiek rondom de hereniging van Noord- en Zuid-Korea. Zo geven het feit dat Berlin een Noord-Koreaanse strafkampoverlevende is en Tokyo een communistische oud-militair wel degelijk een eigen draai aan de serie. Spannend en prikkelend is ook hoe tachtig jaar divisie voor moeilijkheden zorgt in de samenwerking tussen Noord- en Zuid-Koreanen – zowel bij de good als bij de bad guys. Zuid-Koreaanse thrillerseries blinken dikwijls uit in het creëren van de meest verbluffende intriges. Daar leent het script van La Casa de Papel zich uitstekend voor en met enkele variaties wordt daar in de Koreaanse versie nog wat extra pit aan gegeven. Ook het creëren van snijbare spanning, een ander talent van de Koreaanse serie-industrie, wordt ook hier weer hoog opgevoerd.
Dat alles brengt enkele aardige en originele elementen met zich mee, maar uiteindelijk doet de serie een beetje overbodig aan bovenop het Spaanse origineel. Voor wie na het vijfde (en laatste) seizoen van La Casa de Papel nog steeds geen genoeg heeft gekregen, is het misschien beter om te wachten op spin-off-serie Berlin die in 2023 wordt verwacht.
Een eerdere versie van deze recensie verscheen op 28 juni 2022 bij NRC.
Ik was ik te gast bij VPRO Bureau Buitenland om samen met Paul Verhagen te spreken over het bezoek van de Amerikaanse president Joe Biden aan Zuid-Korea en Japan, waarbij ook de Covid-situatie in en raketproeven van Noord-Korea ter sprake kwamen. Het fragment is hier terug te luisteren:
Voor het eerst geeft Noord-Korea toe dat er besmettingen met het coronavirus in het land zijn vastgesteld. Staatsmedia spraken donderdag over meerdere gevallen van de omikron BA.2-variant. Een etmaal later meldde Pyongyang voor het eerst dat er mensen zijn overleden aan Covid-19. Het Noord-Koreaanse zorgstelsel kan een grootschalige virusuitbraak niet aan.
Voor het eerst sinds 2017 heeft Noord-Korea donderdag een zogeheten intercontinentale ballistische raket (ICBM) getest. Dat is een projectiel dat een bereik heeft tot minstens de Amerikaanse westkust. De proef markeert het einde aan een zelfopgelegd moratorium van Pyongyang om zulke wapens te lanceren.
Voor NRC Handelsblad recenseerde ik het boek ‘Noord-Korea zegt nooit sorry’ van Jeroen Visser:
Door al het recente raketvertoon vergeet je haast dat Noord-Korea ook nog andere militaire middelen in de provocatiekoffer heeft zitten. In 1996 leidde een mislukte spionagemissie van het totalitaire regime met een onderzeeër in Zuid-Korea tot een klopjacht en meerdere schietpartijen die wekenlang het internationale nieuws domineerden. Dat het incident inmiddels in Zuid-Korea in de vergetelheid is geraakt, vond Volkskrant-correspondent Jeroen Visser zo bevreemdend dat hij een kwarteeuw later probeerde één van de betrokken Noord-Koreaanse spionnen op te sporen.
Noord-Korea zegt nooit sorry vertelt het verhaal van een van de dodelijkste schermutselingen tussen Noord- en Zuid-Korea sinds de Koreaanse Oorlog. Een groep van 26 Noord-Koreaanse militairen arriveert per onderzeeër aan de Zuid-Koreaanse oostkust met als doel daar strategische doelen te onderzoeken en te fotograferen – spionage dus. Het vaartuig loopt echter aan de grond, waardoor het niet kan terugkeren. De infiltranten moeten een andere manier vinden om thuis te komen. Vierentwintig soldaten vinden hierbij de dood, één raakt vermist (en is mogelijk de grens overgestoken) en één geeft zich over aan de Zuid-Koreaanse autoriteiten. Na een op televisie uitgezonden persconferentie wordt hij ingelijfd bij de Zuid-Koreaanse krijgsmacht. Het is deze ‘stuurman Lee’ die Visser op tal van manieren tracht te vinden.
In het eerste deel van het boek volgt de lezer van dag tot dag de klopjacht op de Noord-Koreanen en hoe zij zelf in hun logboek verslag doen van hun pogingen uit handen te blijven van de veertigduizend Zuid-Koreaanse militairen. Visser heeft een vlotte schrijfstijl en weet goed spanning in zijn verhaal in te bouwen, waardoor het boek zeker tegen het einde een pageturner wordt. Als kenner van het schiereiland biedt hij de juiste achtergrondinformatie om het infiltratieverhaal in de bredere context van diplomatieke toenadering en Koreaanse herenigingswensen te begrijpen.
Los van deze hoofdplot maakt Visser wat uitstapjes door anekdotes te vertellen over Noord- en Zuid-Koreaanse geheimagenten en militairen. Wanneer je de beschrijvingen leest over de extreme trainingsmethodes en bijna onmenselijke discipline in de Noord-Koreaanse krijgsmacht ga je beter begrijpen hoe een klein groepje communistische spionnen wekenlang uit handen kon blijven van een Zuid-Koreaans zoekteam dat vele malen groter was. Ook de casus van de beruchte dubbelagent ‘Zwarte Venus’ is zo bizar dat Visser een volgend boek gerust geheel aan deze mysterieuze figuur mag wijden. Zwarte Venus was een Zuid-Koreaanse inlichtingenofficier die tot in de hoogste Noord-Koreaanse echelons infiltreerde en het noodlijdende regime hielp miljoenen te verdienen. Met informatie uit het communistische land beïnvloedde hij de Zuid-Koreaanse verkiezingen ten gunste van de oppositie. Hij zou in beide Korea’s uit de gratie vallen.
Correspondenten
Slechts een enkele keer trek je als lezer de wenkbrauwen op bij een bepaalde verwoording. Dat ‘geen medium ter wereld een correspondent in Noord-Korea heeft’ klopt misschien wanneer we ons beperken tot westerse media, maar Cuba, Rusland en China hebben toch echt fulltime verslaggevers in Pyongyang zitten. Om zoals Visser te schrijven dat in Noord-Korea ‘weinig plek voor religie’ is en ‘volgens vluchtelingen en experts religie actief ontmoedigd wordt’ is wel héél eufemistisch voor een land dat twintig jaar onafgebroken nummer één was op de Open Doors Ranglijst Christenvervolging. De kerken die genoemd worden zijn er enkel om de illusie van geloofsvrijheid in stand te houden, met name voor buitenlandse donoren. Vooral het christendom wordt onderdrukt, maar in Noord-Korea is iedere vorm van religie verboden – behalve dan het als goden vereren van de Kim-dynastie.
Die kleine puntjes van kritiek daargelaten is Noord-Korea zegt nooit sorry een boeiende zoektocht naar een overgelopen Noord-Koreaanse spion en geeft het op spannende wijze de vluchtpogingen van zijn oude kameraden weer. Dat de lezer bij voorbaat al weet hoe een deel van het verhaal afloopt, doet daar weinig aan af. Het onderzeeërincident wordt niet losstaand behandeld, het boek geeft ook een breder beeld van de geschiedenis van beide Korea’s en van de complexiteit van inter-Koreaanse betrekkingen. Iets wat met de recente hausse aan Noord-Koreaanse raketproeven de aanstaande presidentsverkiezingen in het Zuiden uiterst actueel blijft.
Een eerdere versie van deze recensie verscheen op 4 februari 2022 in NRC Handelsblad.
Voor De Groene Amsterdammer schreef ik een longread waarin ik terugblikte op hoe Noord-Korea is getransformeerd onder tien jaar leiderschap van Kim Jong-un. Ik keek naar hoe de jonge Kim aanvankelijk door optimistische en vaak ongeïnformeerde analisten werd gezien als een hervormer, maar al snel zou blijken dat de derde telg uit de Kim-dynastie even wreed was als zijn vader – en nog efficiënter. Grote winnaar is het regime in Pyongyang gebleken, de grote verliezer de Noord-Koreaanse bevolking.
Het nieuwe jaar begon beschamend voor de Zuid-Koreaanse krijgsmacht. Op 1 januari wist een man de zwaarbewaakte grens over te steken van Zuid- naar Noord-Korea. Het lijkt erop dat het om dezelfde persoon gaat die het Zuid-Koreaanse leger eind 2020 in verlegenheid bracht, door relatief ongehinderd de grens de andere kant op te passeren.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/06/data87631017-cf3f94.jpg)
