In het slaperige Noord-Koreaanse kuststadje Wonsan lijkt op het eerste gezicht weinig aan de hand. Zonaanbidders liggen op het strand en mensen nemen een verfrissende duik in zee, om daarna de opgeviste mosselen op het strand te barbecueën. Maar niets is wat het lijkt. Terwijl Noord-Korea diplomatiek overleg voert met Japan om de sancties tegen Pyongyang te verzachten, maakt Wonsan zich op om de boottochten naar Japan te hervatten.

Het strand van Wonsan

Die tochten waren voorheen schering en inslag en niets symboliseert de betrekkingen tussen Noord-Korea en Japan zo goed als het schip Mangyongbong-92. De 162 meter lange boot voer voorheen continu naar Japan en nam allerlei niet in Noord-Korea verkrijgbare goederen mee terug, zoals eten, alcohol, koelkasten en soms zelfs auto’s. Maar vooral grote stapels Japanse yens werden gretig afgenomen. Omdat de Noord-Koreaanse won al jaren praktisch waardeloos is, geven burgers de voorkeur aan betalen in harde valuta, zoals dollars, euro’s en Japanse yens. Ook was het een van de enige manieren voor Japanners om vrienden en familieleden in Noord-Korea te bezoeken.

Maar in 2006 hield de goederenstroom plotsklaps op. Noord-Korea testte langeafstandraketten, die in de Japanse Zee belandden. Hierna werd een breed sanctiepakket tegen het communistische land ingesteld. Een van de strafmaatregelen was dat de Mangyongbong-92 niet langer mocht uitvaren. Deze maatregel moet duidelijk voelbaar zijn geweest in Noord-Korea. In 2003 werd er volgens het Japanse ministerie van buitenlandse zaken nog voor 22 miljard euro tussen beide landen gehandeld. Na 2010 was de onderlinge handel verwaarloosbaar, een zware dobber voor de al noodlijdende economie van Noord-Korea. De Mangyongbong-92 lag voornamelijk stil in de haven weg te roesten.

Noord-Korea deed onlangs een handreiking naar Japan door een commissie op te zetten die de ontvoering van tientallen Japanse burgers gaat onderzoeken. In de jaren zeventig en tachtig werden meerdere Japanners door Pyongyang gekidnapt om in Noord-Korea spionnen op te leiden en gevoelige informatie te achterhalen. Toen de Japanse premier Junichiro Koizumi in 2002 Pyongyang bezocht, bood toenmalig Noord-Koreaans leider Kim Jong-il zijn excuses aan voor de ontvoeringen en beloofde de vijf nog levende Japanners hun thuisland mochten bezoeken, op voorwaarde dat ze zouden terugkeren naar Noord-Korea.

Kim Jong-il met Junichiro Koizumi in Noord-Korea

Maar de strategie pakte niet uit zoals Kim gehoopt had. Door toe te geven dat Pyongyang schuldig was aan dertien ontvoeringen, wat het regime tot dusver altijd had ontkend, dacht Kim Jong-il dat de sancties tegen Noord-Korea konden worden opgeheven. Japan wees er echter op dat er wel heel wat meer dan dertien burgers onder verdachte omstandigheden van zuidelijk gelegen stranden van Japan waren verdwenen. Tokio liet bovendien weten dat de vijf gerepatrieerde Japanners niet zouden terugkeren naar Noord-Korea.

Hierna verslechterden de betrekkingen. Noord-Korea was boos omdat Japan zich niet aan zijn afspraken hield, terwijl Tokio volhield dat het communistische land nog altijd Japanse staatsburgers gijzelde. De landen onderhouden geen diplomatieke betrekkingen, waardoor jarenlang nauwelijks met elkaar gesproken werd. De voornaamste communicatie bestond uit Japanse veroordelingen van controversiële Noord-Koreaanse acties, zoals atoomproeven, rakettests en dreigementen een oorlog te ontketenen.

Nu lijken de onderlinge banden langzaamaan te verbeteren. Japan en Noord-Korea voerden vorige week overleg in Beijing. Tokio heeft beloofd Noord-Korea te belonen als het open kaart speelt over wat er in de jaren zeventig en tachtig is gebeurd. Vrijdag versoepelde Japan enkele sancties tegen het communistische land op. Op drie vlakken worden de strafmaatregelen versoepeld. Zo is het niet langer verboden voor Noord-Koreanen om naar Japan te gaan en wordt het voor Japanners en etnische Koreanen in Japan makkelijker om naar Noord-Korea te reizen. Ook de hoeveelheid geld die mag worden meegenomen naar Noord-Korea is verhoogd. Daarnaast is besloten dat sommige schepen die varen onder Noord-Koreaanse vlag havens in Japan mogen aandoen.

Shinzo Abe staat journalisten te woord na bekend te hebben gemaakt de sancties tegen Noord-Korea te versoepelen

Zo mag de Mangyongbong-92 mogelijk dus in sommige gevallen weer uitvaren naar Japan en goederen meenemen naar Noord-Korea, mits de sancties van de Verenigde Naties niet verbieden om deze naar het land te exporteren. In het verleden doken geruchten de kop op dat Noord-Korea raketonderdelen via het schip transporteerde, maar dit kon nooit bewezen worden.

Alle ogen zijn nu gericht op Tokio. Zelfs deze kleine verlichting van de strafmaatregelen is een flinke steun in de rug voor het noodlijdende Noord-Korea. Maar er is nog onduidelijkheid welke beslissing Japan neemt als de conclusies van het Noord-Koreaanse onderzoek naar de ontvoeringen bekend worden gemaakt. Sommige Japanse politici willen dat de Mangyongbong-92 onder geen beding nog mag aanmeren in Japan. Pro-Noord-Koreaanse Japanners willen dat mensen hun familieleden in Noord-Korea kunnen bezoeken en dat etnisch-Koreaanse scholen schoolreisjes naar het communistische land kunnen ondernemen.

Kim Jong-un in een skilift bij Masikryong, vlakbij Wonsan.

Ondertussen hoopt men in Wonsan op betere tijden. Het gebied is helemaal klaar voor een grote stroom aan toeristen. Het skiresort van Masikryong dat vorig jaar met veel bombarie werd gebouwd ligt vlakbij de kuststad. En Pyongyang probeert al jaren de toerismesector te bevorderen, in de hoop kostbare buitenlandse valuta binnen te halen. In Wonsan wachten ze hoopvol op de eerste zichtbare gevolgen van de handreiking van Tokio.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 2 juli 2014 op de website van De Volkskrant.

De Chinese president Xi Jinping is donderdag in Zuid-Korea aangekomen. Beijing en Seoul hopen de politieke banden aan te halen en de reeds omvangrijke onderlinge handel verder te bevorderen. Het tweedaagse staatsbezoek is een doorn in het oog van de Zuid-Koreaanse aartsvijand Noord-Korea. In de Verenigde Staten en Japan heersen gemengde gevoelens bij de trip van Xi.

Terwijl Xi bij zijn aankomst in Seoul werd onthaald door lachende mensen en versierde straten riep Noord-Korea donderdag dat het communistische land in de toekomst meer raketproeven zal houden. De afgelopen dagen, voorafgaand aan Xi’s bezoek aan het zuiden, testte Noord-Korea drie keer korteafstandraketten. Ook maakte het land onlangs de Zuid-Koreaanse president Park Geun-hye uit voor prostituee en troostmeisje. Ten slotte zinspeelt Pyongyang de afgelopen maanden ook op het uitvoeren van een vierde nucleaire test, wat het land ook op kritiek van zijn enige grote bondgenoot China zou komen te staan.

De roep om aandacht vanuit Pyongyang heeft tot op zekere hoogte effect. Bij gesprekken tussen Xi en Park zal Noord-Korea bovenaan de agenda prijken. Hoewel China openlijk een bondgenoot is van Noord-Korea, hekelt de regering in Beijing het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma en het onvermogen van het land om zijn economie te moderniseren.

De keuze van Xi om Zuid-Korea te bezoeken voor het noorden te hebben aangedaan is bijzonder. In het verleden deden Chinese leiders juist eerst hun traditionele communistische bondgenoot aan. Het toont aan dat China meer interesse heeft in het aanhalen van economische betrekkingen met een kapitalistische grootmacht dan het in leven houden van een met kernwapens bewapend stalinistisch regime. Desondanks loopt Xi op eieren om goede banden met beide Korea’s te onderhouden.

Ook heeft de toenadering van China tot Zuid-Korea te maken met de territoriale geschillen die het land met vele buurlanden heeft. Seoul hoort hier niet bij en de publieke opinie over China in Zuid-Korea is over het algemeen positief. Ook heeft Beijing belang bij betere betrekkingen met een bondgenoot van zowel de Verenigde Staten als Japan, twee landen waarmee China op gespannen voet staat. China hekelt de Amerikaanse invloed in Azië en de agressieve politiek van Japan. Mogelijk hoopt de Chinese regering in de toekomst op meer politieke steun vanuit Zuid-Korea ten koste van Washington en Tokio.

Het is niet de eerste keer dat Xi en Park elkaar treffen. Sterker nog, sinds Xi vorig jaar het presidentschap overnam sprak hij niet minder dan vijf keer met zijn Zuid-Koreaanse ambtgenoot. Wel is het de eerste keer dat Xi een bezoek brengt aan Zuid-Korea, waarmee China in de jaren vijftig nog een bloedige oorlog uitvocht toen het zijn bondgenoot Kim Il-sung te hulp schoot. Miljoenen mensen lieten toen het leven en de hele verdere Koude Oorlog waren de banden tussen Beijing en Seoul bar slecht. Dit veranderde na de val van de Berlijnse Muur en de Chinese hervormingen onder president Deng Xiaoping. Sinds China en Zuid-Korea in 1992 diplomatieke betrekkingen aangingen, is de bilaterale handel onophoudelijk gegroeid en zijn de politieke betrekkingen verbeterd.

Nieuwsbericht in Zuid-Korea over de lancering van korteafstandraketten door Noord-Korea, vlak voor het bezoek van Xi

China voert onderhandelingen met Zuid-Korea om een vrijhandelsakkoord aan te gaan, wat de handel nog verder zou bevorderen. China is met een bilaterale handel van 161 miljard euro per jaar de grootste economische partner van Zuid-Korea. Dat is meer dan Seoul gezamenlijk met de VS en Japan aan handel bedrijft. Ook vinden de landen elkaar in hun wederzijdse afkeer van de groeiende militaire ambities en nationalistische politiek van Japan.

Wat Noord-Korea betreft liggen de zaken wat ingewikkelder. China heeft al jaren een afkeer van het Noord-Koreaanse atoomwapenprogramma en de onwil om de economie te hervormen. Analisten denken dat China een unieke invloed over Noord-Korea heeft, omdat Pyongyang volledig van Beijing afhankelijk is voor zijn voortbestaan. Andere landen dringen dan ook vaak bij China aan om deze invloed aan te wenden om Noord-Korea te bewegen tot hervormingen, denuclearisering en verbetering van zijn mensenrechten.

Kim Jong-un met de Chinese vicepresident Li Yuanchao

China vindt deze kritiek oneerlijk. Beijing is bang dat het regime in Pyongyang implodeert, waarna miljoenen Noord-Koreaanse vluchtelingen China in zullen stromen. Ook vreest het land de stationering van Amerikaanse militairen aan de Chinese oostgrens. Die bewaken nu nog de ‘gedemilitariseerde zone’ die tussen Noord- en Zuid-Korea loopt. Ten slotte valt het met de Chinese invloed op Pyongyang wel mee. Noord-Korea weet dat China het regime niet laat vallen en maakt hier dankbaar gebruik van door zich niets aan te trekken van berispingen uit de internationale gemeenschap, inclusief uit China.

Dat China Noord-Korea nog altijd de hand boven het hoofd uit, wordt het land in Zuid-Korea niet in dank afgenomen. Maar de meeste Zuid-Koreanen, onder wie Park, kijken verder en zien vooral voordelen in goede politieke en economische banden met Beijing. Op zijn beurt kan China op kritiek uit Pyongyang rekenen voor het aanhalen van banden met de Noord-Koreaanse nemesis. Maar zowel China als Zuid-Korea zal bij het tellen van zijn knopen concluderen dat goede betrekkingen beide landen meer voor- dan nadelen opleveren.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 3 juli 2014 op Nu.nl

Nu Rusland steeds meer onder vuur ligt voor zijn rol in de onrust in Oekraïne, wendt Moskou zijn blik richting het oosten. Naast een historische gasdeal met China vorige maand haalt Rusland ook de banden aan met een oude bondgenoot uit de Koude Oorlog: Noord-Korea. Hoewel deze strategie Rusland en vooral Noord-Korea ten goede kan komen, kan de Russische president Vladimir Poetin alvast op nog meer kritiek uit het Westen rekenen.

Sinds het uitbreken van de crisis in Oekraïne kwamen Moskou en Pyongyang nader tot elkaar. In april bezocht de Russische vicepremier Joeri Troetnev Noord-Korea om te spreken over het verbeteren van de onderlinge economische betrekkingen. Eerder die maand maakte Rusland bekend dat het negentig procent van de schuld die Noord-Korea bij het land heeft kwijtscheldt. Ook tekenden de landen een verdrag dat beoogt de bilaterale handel tegen 2020 te verhogen tot ruim 700 miljoen euro.

Joeri Troetnev in Noord-Korea

De toenadering tot het communistische land is een tweeledige strategie van Poetin. Enerzijds probeert de president afstand te nemen van de Verenigde Staten en Europese Unie nu die Rusland sancties hebben opgelegd. Anderzijds voert Rusland al langer een strategie waarbij het land zijn invloed en aanwezigheid in Azië tracht te vergroten. In China werd Poetin vorige maand met open armen ontvangen en ook in Noord-Korea kan hij op een warm welkom rekenen. Ook met Zuid-Korea haalde Rusland onlangs de banden aan.

”Door de betrekkingen met Noord-Korea aan te halen probeert Rusland zijn onderhandelingspositie ten opzichte van Japan en de VS te versterken”, aldus Narushige Michishita, Noord-Korea- en Azië-expert aan het Japanse Nationale Instituut voor Beleidsstudies. Volgens Michishita wil Poetin met de move richting Pyongyang vooral laten zien dat hij zich niet laat bang maken door sancties van het Westen. Rusland voert een autonome politieke koers, of dat de internationale gemeenschap nou aanstaat of niet, is de boodschap.

Narushige Michishita

De EU en VS ontmoedigen het bedrijven van handel met Noord-Korea. De Verenigde Naties hebben het communistische land de afgelopen decennia een enorme hoeveelheid sancties opgelegd, waarmee Noord-Korea een van de meest geïsoleerde naties ter wereld is. Het land heeft een clandestien kernwapenprogramma, maakt zich schuldig aan mensenrechtenschendingen die volgens een VN-commissie op ‘nazipraktijken’ lijken en onderneemt nauwelijks moeite om de honger en armoede onder de bevolking aan te pakken. De toenadering van Moskou tot Pyongyang zal dan ook veel afkeuring in de internationale gemeenschap oproepen.

Voor Noord-Korea komt de handreiking van Poetin goed uit. De noodlijdende economie van het land zorgt voor honger en tekorten, maar het regime in Pyongyang weigert hervormingen door te voeren of het land te openen voor buitenlandse investeerders. Noord-Korea zit in een situatie waarin het huidige systeem niet werkt, maar waarin hervorming hiervan totaal onbespreekbaar is. Daar komen de sancties van het Westen nog eens bij. Tijdens de Koude Oorlog was Noord-Korea sterk afhankelijk van zijn grote communistische broers, de Sovjet-Unie en China. Anno 2014 wordt Pyongyang vrijwel volledig in leven gehouden door Chinese steun en internationale noodhulp.

Poetin met Kim Jong-il in 2000

Noord-Korea zocht de afgelopen twintig jaar vaker toenadering tot Moskou. In februari bezocht het ceremoniële Noord-Koreaanse staatshoofd Kim Yong Nam de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in Sotsji. In september werd een spoorlijn tussen Rusland en Noord-Korea na een jarenlange renovatie heropend. Rusland heeft interesse geuit om in het gezamenlijke Koreaanse industriecomplex Kaesong te investeren. Een jaar geleden voegde Noord-Korea een eerbetoon aan de vriendschap met Rusland toe aan zijn beroemde Mass Games.

De toekomst zal uitwijzen of Poetin serieus de banden aanhaalt met Noord-Korea of dat het hier slechts om een pr-stunt gaat om een lange neus te maken naar het Westen.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 4 juni 2014 op de website van het Nederlands Dagblad.

Sinds eind maart zingen er geruchten rond dat Noord-Korea een vierde nucleaire test voorbereidt. Er zou veel activiteit zijn waargenomen rondom het Punggye-ri testterrein, waaronder het verbergen van enkele installaties. Noord-Korea heeft de laatste weken meermaals gedreigd een kernproef uit te voeren en volgens het Zuid-Koreaanse ministerie van defensie kan de noorderbuur ieder moment klaar zijn om dit te doen.

De Zuid-Koreaanse minister van buitenlandse zaken Yun Byung-se waarschuwde Noord-Korea vorige week om geen nieuwe kernproef uit te voeren. ”Als Noord-Korea de atoomtest daadwerkelijk uitvoert, verandert dat alles”, zei Yun. “De internationale gemeenschap zal geen Noord-Koreaanse kernwapens accepteren.”

De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, eerder dit jaar

Diezelfde week waarschuwde de Zuid-Koreaanse minister van defensie al dat er steeds meer aanwijzingen zijn dat Pyongyang een vierde kernproef aan het voorbereiden is. Zuid-Koreaanse defensiemedewerkers hebben de laatste weken meer activiteit op het Noord-Koreaanse nucleaire testterrein waargenomen. Ook het gerenommeerde Amerikaanse US-Korea Institute concludeerde op meerdere momenten dat er een verhoogde kans was op een atoomproef, voor het laatst gisteren.

Niet alleen Zuid-Korea toonde zich bezorgd over de Noord-Koreaanse dreigementen. Volgens het Witte Huis bewijzen de dreigementen dat Noord-Korea niet bereid is de dialoog over zijn atoomprogramma aan te gaan. Obama waarschuwde voor mogelijke nieuwe sancties die het regime in Pyongyang dit maal écht moeten raken. De Chinese speciale gezant voor het Koreaanse schiereiland Wu Dawei zei dat Beijing de dreigementen serieus neemt en zijn diplomatieke invloed aanwendt om een nieuwe Noord-Koreaanse nucleaire test te voorkomen. Meerdere Chinese politici en media waarschuwden het communistische buurland niet met de atoomproef door te gaan.

Maar wellicht loopt het allemaal niet zo’n vaart. De dreigementen konden ook een manier zijn om aandacht te trekken voor het bezoek van de Amerikaanse president Barack Obama, die vrijdag in Zuid-Korea aankwam. Noord-Korea hekelt het bondgenootschap tussen Seoul en Washington. Volgens Pyongyang is Obama’s aanstaande bezoek bedoeld om ‘confrontaties uit te lokken en donkere wolken van een nucleaire wapenwedloop’ naar de regio te brengen. In het verleden heeft Noord-Korea vaker ogenschijnlijke voorbereidingen voor een nucleaire test getroffen – die vervolgens niet werd uitgevoerd.

Obama in Zuid-Korea vorige week

Noord-Korea deed drie keer eerder een atoomproef. De laatste keer dat het communistische land dit deed was in februari 2013. Dat Obama Zuid-Korea inmiddels heeft verlaten, betekent niet dat de nucleaire dreiging is gaan liggen. Zoals met zo veel zaken uit het gesloten en mysterieuze Noord-Korea, is dit een kwestie van afwachten wat er komen gaat…

Op 25 april sprak ik in het radioprogramma NTR Academie over Noord-Koreaanse kunst, propaganda en politiek. Na een korte introductie over het politieke systeem in Noord-Korea spreek ik met presentator Henk van Middelaar hoe de Noord-Koreaanse propaganda en repressie werken en wat voor invloed zij uitoefenen op de maatschappij. Luister hier de uitzending terug.

Het besproken schilderij van Kim Jong-il en Kim Il-sung

Dennis Rodman is net terug of het volgende Amerikaanse avontuur uit Noord-Korea dient zich alweer aan. Rappers Pacman (19) en Peso (20) namen als eerste buitenlanders een muziekvideo op in de stalinistische dictatuur. ‘We willen het stereotiepe beeld van Noord-Korea veranderen.’

‘Ontsnap naar Noord-Korea, nog een moordzone’, zingt Peso met achter hem een 50 meter hoge hamer en sikkel. Vorig jaar hingen en rapten ze nog in de achterbuurten van Washington DC. Maar door een ontmoeting met Ramsey Aburdene, president van platenlabel FHTMG, werden Pacman en Peso de eersten die een muziekvideo opnamen in ‘het meest gesloten land ter wereld’.

De video heeft een Amerikaanse street vibe. De rappers stappen rokend door de straten en zwaaien wild met hun armen terwijl ze zingen over geld en roem. Maar de clip voelt ook Noord-Koreaans. De marcherende soldaten, communistische monumenten en Kimportretten vliegen door het beeld.

Een video opnemen in ‘het meest gesloten land ter wereld’, kan dat zomaar? Aburdene had goede contacten. Een vriend van hem, Michael Bassett, werkt met toerisme en culturele uitwisselingen in Noord-Korea. Dit is dan ook niet het eerste buitenlandse artistieke project in Kims koninkrijk. Al eerder vertoonden Zweedse kunstenaars en fotografen hun werk in Noord-Korea. In 2008 speelde het New York Philharmonic Orchestra in Pyongyang. Maar een videoclip opnemen in Noord-Korea, dát werd nog niet eerder gedaan.

‘Ons project was puur artistiek en had niets met politiek te maken’, vertelt Aburdene. ‘Daardoor konden we in Noord-Korea filmen.’

Aburdene financierde zijn project via de crowdfundingwebsite Kickstarter. ‘Een vriend van mij haalde zo duizenden euro’s binnen voor skateboardprojecten in Cuba’, zegt Aburdene. ‘Toen dacht ik: dan kan dit ook lukken.’

Enkele weken na de start van de campagne ontvingen Pacman en Peso in september een anonieme donatie van ruim 3700 euro, die later van de Amerikaanse ondernemer James Passin afkomstig bleek te zijn. Hiermee hadden ze in één klap het geld voor de reis binnen.

Het rapduo was nog nooit verder van huis geweest dan Pennsylvania en hadden nog nooit van Noord-Korea gehoord. ‘Ze noemen het gek, zeggen dat we er niets van snappen’, rapt Pacman, waarna een streng kijkende Noord-Koreaanse soldaat in beeld komt.

Vlak voor ze naar Pyongyang vertrokken, werd bekend dat een 85-jarige Amerikaanse toerist daar was gearresteerd. De Amerikaanse missionaris Kenneth Bae zit al sinds 2012 in een Noord-Koreaans werkkamp. Waren Pacman en Peso niet bang?

‘Deze jongens hebben zo veel meegemaakt dat ze nergens meer bang voor zijn’, zegt Aburdene. ‘Daarnaast was ons verzekerd dat we veilig zouden zijn.’

Noord-Korea is een omstreden land. Met meer dan 100.000 gevangenen in gruwelijke strafkampen, publieke executies en onderdrukking van andersdenkenden is het land een van de grootste mensenrechtenschenders ter wereld. Noord-Korea en de VS beschouwen elkaar al 70 jaar als aartsvijanden. Aburdene ontving dan ook veel negatieve reacties op het project en verwacht er nog wel meer.

‘Wij keuren absoluut niet goed wat het regime doet, maar kunnen hier niets aan veranderen’, zegt Aburdene. ‘Ons project heeft niets met politiek te maken. Wij zorgen voor contact tussen Amerikanen en Noord-Koreanen, misschien komt daar wel iets positiefs uit.’

Is de clip een kritiek op Amerika? De video toont een propagandaposter waarop Noord-Koreaanse militairen gehakt maken van een Amerikaanse soldaat. ‘Ze noemen het [Noord-Korea] gevaarlijk, maar mijn buurt is een hel’, rapt Peso. ‘Ik salueer Kim Jong-un.’

Ondanks hun gebrekkige reiservaring]maakte Noord-Korea geen grote indruk op de rappers. Ze waren deels gedesillusioneerd nadat iedereen had verteld wat een bizar en gestoord land Noord-Korea is. Dat komt volgens Aburdene doordat mensen die het land nooit bezocht hebben wel hun mening spuien.

‘De wijk waar Pacman en Peso vandaan komen wordt vergeleken met Irak’, licht Aburdene toe. ‘Maar alleen door mensen die er nooit geweest zijn en hun oordeel al klaar hebben – net als bij Noord-Korea. Als je het land bezoekt, zal je zien dat het minder gek is dan mensen beweren.’

Maar veel verder gaat de kritiek niet. De clip is ook geen kritiek, maar een marketingstunt. Ze kozen Noord-Korea omdat het hip is en nog niet eerder werd gedaan. ‘Ze weten te weinig van Noord-Korea om er een politiek statement over te maken’, aldus Aburdene.

‘Ik doe dit voor Barack’, zegt Peso aan het einde van de clip.

De videoclip Escape to North Korea van Pacman en Peso is nu te zien op YouTube.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 9 januari 2014.

Gisteren keerde voormalig topbasketballer Dennis Rodman terug uit Noord-Korea. Hij vierde in Pyongyang de verjaardag van zijn ‘vriend voor het leven’ Kim Jong-un, leider van de stalinistische dictatuur Noord-Korea. Samen met bevriende basketballers nam hij het op tegen een Noord-Koreaans team.

Rodman is een curieuze verschijning: de ruim twee meter lange reus valt met zijn tattoeages, piercings, gouden tanden en geverfde haar op in een land waar maar weinig variatie in kleding- en haarmode is toegestaan. De sporter houdt van excentrieke mode en crossdressing en had eerder een relatie met popdiva Madonna en Baywatch-actrice Carmen Electra.

Ook zijn teamgenoten zijn aparte lui: ze basketbalden dronken NBA-wedstrijden, reden onder invloed of ontsnapten ternauwernood aan de dood toen hun vrouw ze in brand wilde steken.

Dennis Rodman in het stadion

Rodmans noemt de basketbalwedstrijd die hij vorige week speelde een “verjaardagscadeau” voor Kim Jong-un. Rodman stelde haastig een team samen, ondanks kritiek van mensenrechtenactivisten, Amerikaanse politici en de NBA zelf. Het publiek bestond uit Kim Jong-un, leden van de Noord-Koreaanse elite en buitenlandse toeristen die een toer door Noord-Korea krijgen die ook de basketbalwedstrijd aandoet. Het Noord-Koreaanse team versloeg de NBA’ers. Dennis Rodman zong, in navolging van Marylin Monroe, een verjaardagslied voor Kim Jong-un.

Zie hier een Engelstalige televisiereportage van de Noord-Koreaanse staatsmedia.

Rodman bezocht Noord-Korea drie keer eerder en ontwikkelde een hechte vriendschap met Kim Jong-un. Noord-Korea wordt internationaal gezien als één van de grootste mensenrechtenschenders ter wereld. Meer dan 100.000 Noord-Koreanen verblijven in strafkampen, soms voor vermeende misdaden die familieleden of vrienden hebben gepleegd. Er vinden geregeld publieke executies plaats en vorige maand werd de eens machtige oom van Kim Jong-un gefusilleerd. Er is geen vrijheid van meningsuiting, pers of religie in Noord-Korea.

Rodman en Kim in het basketbalstadion tijdens Kims verjaardag

Rodmans liefde voor Noord-Korea en zijn vriendschap met Kim Jong-un, de derde leider in de dictatordynastie, oogsten dan ook gemengde reacties. Rodman noemde zijn contacten met Kim eerder “basketbaldiplomatie” en suggereerde dat contact tussen Amerikanen en Noord-Koreanen beide naties nader tot elkaar kan brengen. In een interview met Sports Illustrated verwachtte hij zelfs kans te maken op de Nobelprijs voor de Vrede.

Hoewel niemand Rodman steunde met een Nobelprijsnominatie kreeg de basketballer veel positieve bijval. Dominee en burgerrechtenactivist Jesse Jackson senior meldde op Twitter dat basketbaldiplomatie lijkt te werken in Noord-Korea. Hij vergelijkt dit met de “Pingpongdiplomatie” uit de jaren ‘70, toen het nationale tafeltennisteam van de VS in China werd toegelaten om tegen Chinese sporters te spelen. Dit sportuitje maakte vervolgens de weg vrij voor het eerste bezoek van een Amerikaanse president aan communistisch China.

Ook enkele Noord-Koreadeskundigen verwachten mogelijke positieve gevolgen van Rodmans trips. Charles Armstrong, hoogleraar Koreastudies aan Columbia University, ziet een diplomatieke waarde in het bezoek.

‘Dit soort contacten zijn constructief voor repressieve regimes die Amerikanen alleen zien door hun eigen propagandalens: als op oorlog beluste, bedreigende schurken’, aldus Armstrong tegen The New York Times. ‘Dit is een kans voor Noord-Koreanen om Amerikanen als mensen te zien.’

‘Rodmans activiteiten zullen waarschijnlijk een bescheiden positieve invloed hebben op het beeld dat gewone Noord-Koreanen van het buitenland hebben’, zegt Andrei Lankov, universiteitsdocent Koreaanse geschiedenis aan de Koekminuniversiteit in Seoel. ‘Ze zullen inzien dat de buitenwereld niet de arme en dorre hel is die de Noord-Koreaanse propaganda al decennia beschrijft.’

Er zijn echter ook kritische geluiden. Eliot Engel, vertegenwoordiger in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, vergeleek Rodmans bezoek met ‘Hitler te eten uitnodigen’.

‘Met zo’n bezoek impliceer je dat bepaalde dingen oké zijn’, zei Engel tijdens een toespraak in het Museum van Tolerantie in New York. ‘Dat slavernij oké is. Dat marteling oké is.’

Jo Jin-hye, een Noord-Koreaanse vluchteling die tegenwoordig in de VS woont, riep Rodman op om de wedstrijd af te laten.

‘Zet je niet in om Kim Jong-un blij te maken’, aldus Jo. ‘Als je Noord-Korea wil helpen, zet je dan in om het Noord-Koreaanse volk te helpen, niet de overheid.’

Dennis Rodman is één van de enige Amerikanen die sprak met Kim Jong-un sinds zijn machtsovername in 2011. Het is niet bekend of hij na zijn reis door Amerikaanse overheidsinstellingen wordt ondervraagd. ‘Het zou me niet verbazen’, aldus Armstrong.

Rodman tijdens zijn tirade

Rodman reageert woedend op kritiek

Rodman ging vorige week dinsdag door het lint tijdens een interview met CNN. Na een vraag over Kenneth Bae schreeuwde Rodman met een sigaar pontificaal in zijn hand: ‘Begrijp je wel wat hij in dit land gedaan heeft? Vertel het me dan!’

‘Het kan me geen reet schelen wat jij er verdomme van vindt’, riep een zichtbaar kwade Rodman tegen de verbouwereerde interviewer. ‘Jij zit daar maar achter je microfoon, maar wij zijn hier. Ooit zal de deur hier opengaan en dat zal dankzij ons zijn.’

Rodman bood later zijn excuses aan de familie van Kenneth Bae aan. Hij zei dat het een stressvolle dag was geweest en dat hij gedronken had.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 8 januari in de Volkskrant.

Het verhaal dat de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un zijn machtige oom aan 120 honden had gevoerd verspreidde zich de afgelopen dagen als lopend vuur door de Nederlandse en internationale media. Nu blijkt de bron hiervoor waarschijnlijk een satirische komiek te zijn.

Kims oom Jang Song-thaek was te machtig geworden en beraamde een staatsgreep. Om deze reden werd Jang met vijf collega’s naakt in een kooi gegooid. Hierna werden 120 hongerige honden losgelaten. Zij aten de zes veroordeelden in een uur op.

Dit bericht of delen hiervan werden door talloze media overgenomen. Het AD, De Morgen en De Tijd en de websites van de Volkskrant, Elsevier en Fox News berichtten het nieuws. Wel meldden allen dat onzeker was of het verhaal waar was. De kranten beriepen zich op een artikel van de Singaporese krant The Straits Times. Die krant baseerde zich weer op een Chinees artikel van de Hong Kongse krant Wen Wei Po.

Kim Jong-un met zijn oom, Jang Song-thaek

Nu blijkt dat het verhaal een discutabele oorsprong heeft. Het verhaal verscheen voor het eerst op 11 december op Weibo, de Chinese versie van Twitter. Auteur: een imitator van de komiek Choi Seong-ho. Choi plaatst patriottische Noord-Koreaanse leuzen en verheerlijkt de leiders van de stalinistische dictatuur. Dit is echter geen oprechte bewondering, maar satire om de heroïsche zelfverheerlijking van het Noord-Koreaanse regime belachelijk te maken. Veel Chinese copycats imiteren Choi en de auteur van het hondenverhaal is er waarschijnlijk één van.

Wen Wei Po snapte de grap blijkbaar niet en nam het verhaal letterlijk over. De krant heeft een reputatie voor onbetrouwbaar nieuws.

Noord-Korea is een gesloten dictatuur waar nauwelijks journalisten worden toegelaten. Sensationele verhalen over Noord-Korea gebaseerd op schimmige bronnen steken vaker de kop op. Veel hiervan is onmogelijk te verifiëren en blijkt later onwaar te zijn.

Veel media hebben het bericht inmiddels van hun website verwijderd.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 7 januari 2014.

Merril Newman, de 85-jarige toerist die vorige maand werd opgepakt in Noord-Korea, heeft een excuusbrief voorgelezen. Hij betuigt spijt voor het doden van Noord-Koreaanse soldaten en burgers tijdens de Koreaanse Oorlog (1950 – 1953). Zijn rede werd zaterdag uitgezonden door de Noord-Koreaanse staatsmedia.

Newman, die als Amerikaans militair diende tijdens de Koreaanse Oorlog, zou tijdens de oorlog soldaten en guerrilla’s hebben geleid die burgers en militairen in Noord-Korea doodden. Noord-Korea beschuldigt Newman van ‘vijandige acties tegen de Noord-Koreaanse staat’, een ernstig misdrijf in het socialistische land. Ook zou hij contact hebben proberen te leggen met voormalige strijdmakkers en families daarvan. Tenslotte wordt hij beschuldigd van het meenemen van een e-boek dat kritiek levert op het Noord-Koreaanse politieke systeem.

Merril Newman

Het is niet duidelijk of hij de brief zelf schreef en vrijwillig voorlas. Gezien het gebrekkige Engelse taalgebruik is dit onwaarschijnlijk.

Newman was vorige maand als toerist in Noord-Korea. Op 26 oktober werd hij opgepakt in het vliegtuig dat hem weer naar Beijing moest brengen. Noord-Korea gaf dit pas een week geleden toe. Een vriend die met hem meereisde denkt dat de arrestatie een ‘verschrikkelijk misverstand’ is.

Op de video is te zien dat de excuusbrief op 9 november is getekend. Het Noord-Koreaanse ministerie van buitenlandse zaken geeft geen informatie over wat er nu met Newman gebeurt.

Sinds 2009 heeft Noord-Korea zeven Amerikaanse burgers gearresteerd, waaronder Kenneth Bae, een christelijke missionaris die al een jaar vastzit voor pogingen om de Noord-Koreaanse staat omver te werpen. Andere Amerikanen werden weer vrijgelaten, hoewel dit vaak wel een bezoek van een Amerikaanse oud-president vereiste.

Newman lijdt volgens zijn vrouw aan een hartziekte, waarvoor hij medicijnen nodig heeft. Zweedse diplomaten in Noord-Korea zouden deze medicijnen naar Newman toe hebben gebracht. Het is niet bekend of Newman deze heeft ontvangen.

Ieder jaar bezoeken enkele duizenden Westerse toeristen Noord-Korea. Deze tours verlopen doorgaans zonder problemen. Na Newmans arrestatie, vaardigde het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken een negatief reisadvies voor Noord-Korea uit voor haar burgers. Glyn Davies, Amerikaans speciaal gezant voor Noord-Korea, heeft Pyongyang gevraagd om Newman vrij te laten.

Glyn Davies

In 1950 viel toenmalig Noord-Koreaans leider Kim Il-sung Zuid-Korea binnen in een poging het land onder zijn leiding te herenigen. Nadat bijna heel Zuid-Korea werd veroverd, greep het Amerikaanse leger in. Zij dreven de Noord-Koreanen terug en probeerden Noord-Korea in te nemen. Hierop intervenieerde het Chinese leger, waarna de Amerikanen en Zuid-Koreanen weer naar de grens werden teruggedreven. In 1953 tekenden de strijdende partijen een wapenstilstand, maar geen vredesverdrag. Officieel zijn Noord- en Zuid-Korea nog altijd in oorlog.